Uzay turizminin başlangıcı, 20 milyon dolar ödeyerek Rus Soyuz uzay aracı ile 28 Nisan 2001 tarihinde Uluslararası Uzay İstasyonu’na (ISS) ulaşan Dennis Tito ile başladı denilebilir. O tarihten bu yana uzay turizmi NASA veya diğer ulusal uzay ajansları tarafından değil ancak uzaya ulaşma hırsı ile öne çıkan girişimcilerin sürüklediği bir alan haline geldi. Her biri 2000’li senelerin başında girişimlerini hayata geçiren üç milyarderden ikisi, Temmuz ayında sahip oldukları özel uzay-havacılık şirketlerinin geliştirdiği uzay araçları ile Dünya ile uzayı birbirinden ayıran 100 km sınırına ulaşmayı başardı.
Uzay turizminin NASA veya Roscosmos gibi önde gelen ulusal uzay ajansları tarafından öne çıkarılmaması şaşırtıcı bir durum değil. Uzay keşif programları ulusal ve evrensel çıkarlara hizmet eden bu kurumlar için roket yakıtı gibi bütçe hesaplamaları son derece kritik birçok husus söz konusu. Tito tek kişilik bir yolculuk için 20 sene önce 20 milyon doları gözden çıkarmış iken, önümüzdeki seneden itibaren başlaması planlanan alçak yörünge uçuşlarının ortalama fiyatı 200 ile 250 bin dolar arasında değişecek. Aradaki belirgin fiyat farkı, geride kalan yıllarda özel uzay-havacılık şirketlerinin gerçekleştirdiği Ar-Ge’nin sonucu olarak belirdi.
90’lı yıllarda servetlerine servet katan ve çocukluklarından bu yana uzaya çıkma hayali kuran üç girişimci; Richard Branson, Jeff Bezos ve Elon Musk, Tito’nun uzaya çıkmasından kısa süre sonra uzay turizmi alanındaki ilk adımlarını attı. Branson, Ansari X-Prize yarışmasını kazanan SpaceShipOne şirketini satın alarak 2004’te Virgin Galactic’i kurdu ve altı yolcu kapasiteli SpaceShipTwo tasarımı üzerinde çalışmaya başladı. Aynı yıl, çocukluk yılları Apollo görevleri ile geçen Bezos, Blue Origin’i hayata geçirdi. İki sene öncesinde, insanlığın uzaya çıkması sürecinde son derece yavaş hareket etmesine öfke duyan Elon Musk, SpaceX’i kurmuştu bile.
Geride kalan 20 yıla yakın sürede SpaceX tekrar kullanılabilir roketleri ile dünyanın en başarılı özel uydu taşımacılık şirketi haline geldi. Virgin Galactic Ar-Ge sürecinde kritik bir kaza yaşamış olmasına rağmen yoluna devam etti ve şirket çalışanı Beth Moses 22 Şubat 2019’da ticari bir uzay aracı ile alçak yörüngeye çıkan ilk kadın oldu. Blue Origin’in yeniden kullanılabilir New Shephard roketi ise 2015’te ilk başarılı yörünge ateşlemesini gerçekleştirdi.
İki Milyarder Art Arda Uzaya Çıktı
Teknoloji dünyasında geride kalan 10 senede karşımıza sunulan fütüristik hayallerin birçoğu söylenen tarihler geride kalmış olmasına rağmen gerçekleşmiş değil. Bunlar arasında uçan arabalar, hologram görüntüleme sistemleri, uzay asansörleri ve yürüyen binalar gibi birçok örnek verilebilir. Ancak hırs ve kararlılıka yola çıkan üç milyarden ikisi, yatırımlarının sadece prestij ve reklam amaçlı olmadığını çoktan gözler önüne serdi bile.
11 Temmuz 2021 tarihinde, Richard Branson ABD’nin New Mexico eyaletinde yer alan Spaceport America uzay üssünden ateşlenen WhiteKnightTwo gövdesine bağlı SpaceShipTwo ile alçak yörüngeye doğru havalandı. WhiteKnightTwo gövdesinden belli bir irtifada ayrılan SpaceShipTwo, roketini ateşleyerek Dünya-uzay sınırına yükseldi ve yaklaşık altı dakika süren yerçekimsiz ortam deneyimi yaşadı. İki pilotun yer aldığı uzay aracında Branson’a Virgin Galactic’in üç çalışanı eşlik etti.
20 Temmuz’da ise Jeff Bezos bir mürettebat ve iki turist taşıyan New Shephard ile alçak yörüngeye çıkan ikinci girişimci uzay tutkunu milyarder oldu. Texas eyaletinden ateşlenen New Shephard görevinde yer alan 18 yaşındaki Oliver Daemen ve 82 yaşındaki Wally Funk, Bezos’un uzay turizmi planlarında yaş sınırı olmadığını da gözler önüne serdi.
Uzay turizmi planlarını gezegenlerarası taşımacılık sistemini geliştirerek devam eden SpaceX’in planları çok daha hırslı. Eylül 2021’de milyarder Jared Isaacman ve üç diğer kişi Kennedy Uzay Merkezi’nden Crew Dragon ile uzaya ateşlenmeyi bekliyor. SpaceX’in en göz alıcı görevi için belirlenen tarih ise 2023. Japon milyarder Yusaku Maezawa’nın sponsor olduğu Ay görevi, Maezawa dahil sekiz kişinin Starship uzay aracı ile Ay yörüngesine yolculuk etmesini içeriyor.
Dünya’dan Çıkışın İlk Aşaması
Milyarderlerin dolu dizgin uzaya çıkma planları kovalaması aslında tartışmalara da yol açmıyor değil. Orman yangınları ve iklim değişikliğinin neden olduğu sorunlar ile boğuşan gezegenimizde milyarderlerin uzay turizmi ile servetlerini artırmak yerine dünyevi sorunlara eğilmelerini bekleyenler var. Dahası, Jeff Bezos’un tarihi yolculuğunun ardından “görevin Amazon çalışanları ve müşterileri tarafından ödendiğini” söylemesi de eleştirilere neden oldu. Öte yandan, Stephen Hawking ve Michio Kaku gibi çağımızın önde gelen astrofizikçilerinin savunduğu tek bir çıkış yolu var: Dünya’dan ayrılmak.
Bu sürecin ilk aşaması, alçak yörünge uçuşlarının yeni nesil trend haline gelmesini sağlayacak cebi geniş turistler. Koltuk başına 250.000 dolar talep eden Virgin Galactic, 600 ön biletin satıldığını açıkladı. SpaceX ve Blue Origin’in ön rezervasyon listesinde yüzlerce, hatta binlerce kişi olduğunu söylemek yanlış olmaz.
SpaceX’in 2023’te gerçekleştirmeyi planladığı Ay görevi başarılı olursa, 2030’lu yıllara kalmadan insanlığın alçak yörünge ile sınırlı kalmayacağını ve Ay yörüngesi, hatta yüzeyine bile inme şansı bulabileceğini söylemek mümkün. Dikkat çekmemiz gereken detay, NASA’nın Ay’da kalıcı yörünge kurmayı amaçlayan Artemis görevinin de 2024’te başlamasının planlanması. Özel uzay-havacılık şirketleri ile genişleyerek devam eden işbirliği, ulusal ajansların resmi görevlerini kolonistlerin de katıldığı kısmen sivil projelere bile dönüştürebilir. Ay’da hayatta kalmak için gerekecek teknolojilerin geliştirilmesi ve yeni üsler kurulmasında sayısız insanın gönüllü olmak isteyeceğini de söylemek zor değil.
Rekabetten Güç Doğar
Uzay turizmi zenginler için Dünya’dan ayrılma fırsatı da sunabilir, Ay ve ötesinden kaynak bulmak için uzay görevlerinin geliştirilmesine de. Ancak şurası kesin ki, NASA, ESA ve Roscosmos gibi uzay ajanslarına da büyük katkı sağlayacak gelişmeler insanlık adına yeni bir çağın başlangıcını hızlandırabilir. Şurası kesin ki, yaşanacak gelişmeleri üç şirketin arasındaki rekabet sürüklüyor.
Jeff Bezos uzaya çıkan milyardar rekabetinde Richard Branson’ın ardından geldi ancak Blue Origin görevin ardından paylaştığı tweet ile rakibine gönderme yaptı. Çünkü Virgin Galactic ABD hükümetinin uzay sınırı kabul ettiği yerden 80 kilometre yüksekliğe erişti. New Shepard ise “dünya nüfusunun %96’sının uzay sınırını Karman çizgisi olarak kabul ettiğine” dikkat çekerek, “astronot unvanı alabilmek için 100 kilometre irtifaya çıkılması gerektiğini” belirtti.
Dünyayı Hiç Görmediğimiz Gibi Görmek
Getireceği yenilik ve sunacağı gelişmelerin yanı sıra, uzay turizmi insanlığın evrensel bir his ile gezegenlerine daha farklı bakmalarını sağlayabilir. ABD Hava Kuvvetleri Gelişmiş Hava ve Uzay Çalışmaları Okulu’ndan profesört Wendy Whitman Cobb, bu hissi “Overview Effect” olarak açıklıyor. Kuşbakışı Etkisi olarak ifade edebileceğimiz bu etki, bir kişinin Dünya’yı tepeden gördüğü zaman bakış açısının tamamen değişmesi anlamına geliyor. Cobb, “Bağlarımızın ne kadar kopuk olduğunu ve Dünyayı nasıl israf ettiğimizi anlıyoruz” diyor.
Öyle ise en muazzam ve hayat değiştiren bakış açısı için uzay turisti Dünyanın geleceği için de özel bir fayda sunabilir. Muazzam bakış açısını nasıl yaşamak isteyeceğinizi de seçmek mümkün. Virgin Galactic uçuşları yaklaşık kalkıştan inişe kadar 90 dakika sürerken, New Shephard’ın alçak yörüngeye ateşlenme ve geri dönüşü yaklaşık 10 dakika alıyor. SpaceX ise sona kalmasına rağmen en görkemli uzay görevini gerçekleştirmeyi istiyor. Milyarder Isaacman’ın başını çekeceği görevin yörüngede birkaç gün sürmesi bekleniyor. Kısaca, Virgin Galactic ve Blue Origin’in sunduğu birkaç dakikalık yerçekimsiz ortam deneyimine kıyasla, SpaceX’in Inspiration 4 görevinde yerçekimsiz ortamda uyumak da plana dahil.
Kaynaklar:
The Conversation / BBC / SpaceNews / CNBC
