Üç yıldızı olan gezegen: KELT-4Ab

KELT-4Ab, tıpkı Dünyamız gibi bir yıldızın yörüngesinde yer alıyor. Bu yıldızın yörüngesinde ise iki yıldız daha yer alıyor. İkiz yıldızlar, KELT-4Ab’nin yörüngesinde gezindiği yıldıza biraz daha mesafeli kalıyor. Oluşturulan simülasyonlara göre, KELT-4Ab yüzeyinden bakıldığında iki yıldız Dolunay büyüklüğünde beliriyor.

Faklı yörüngelere sahip yıldızların bir araya girdiği sistemler geçmişte de keşfedilmişti. KELT-4Ab, bugüne dek keşfedilen üç yıldıza sahip dördüncü gezegen olma özelliğini taşıyor. Öte yandan, bugüne dek dört ve hatta beş yıldıza sahip gezegenler de bulunmuştu.

Her birinden birer örnek vermek istersek, 2005, 2012 ve 2015‘teki üç farklı keşfe sırayla göz atabilirsiniz.

Gökbilimciler yeni keşifle çok yıldızlı sistemler hakkında yeni bilgiler elde edecekleri gibi yıldızına yakın ‘sıcak Jüpiter’lerin evrimi hakkında da önemli bulgular toplamayı umuyor.

Üç yıldızlı günbatımı

KELT-4Ab’nin yörüngesine yer aldığı yıldızın adı KELT-A. Yakınlarda gezinen ikiz yıldızlar ise sırasıyla KELT-B ve KELT-C adlarını taşıyor. İkizler birbirlerinin etrafındaki bir turu 30 yılda tamamlarken, KELT-A ve KELT-4Ab’nin etrafındaki bir dönüş 4,000 yıl sürüyor.

Sıcak Jüpiter’e ve yıldızlara adını veren Kilodegree Extremely Little Telescope (KELT), ABD’nin Arizona eyaletinde ve Güney Afrika’da yer alan gözlemevlerinden oluşuyor. Arizona’daki teleskop KELT-A’yı tespit ederken, Güney Afrika’daki teleskop KELT-BC ikilisini ve gaz devi KELT-4Ab’yi ortaya çıkardı.

İki robotik teleskop ile yapılan araştırmanın başını çeken Harvard-Smithsonian Merkezi’nden Jason Eastman, dört yıldızlı sistemde birçok yeni bilgi edecekleri düşüncesinde. Space.com’a bilgi veren Eastman, ‘KELT-4Ab’nin atmosferindeki bileşiklerin henüz bilinmediğini, KELT-A’nın ise Dünya’dan bakıldığında Güneş’in 40 katı büyüklükte belirdiğini’ söyledi. İkiz yıldızlar ise KELT-A’nın gökyüzünde serçe parmak aralığıyla duran iki Dolunay gibi beliriyor.

Sistemdeki en parlak yıldız ise KELT-4Ab’nin ev sahipliğini yapan KELT-A. Sebebi, sistemdeki hem en sıcak, hem de Dünya’ya en yakın yıldız olması.

Jüpiter büyüklüğünde bir gaz devinin yıldızına nasıl bu kadar yaklaştığı çok enteresan bir soru.

‘Sıcak Jüpiter’ gerçekten var mı?

Astronomical Journal’da yayımlanan makaleye göre gökbilimcilerin kafasını karıştıran bir diğer mevzu sıcak Jüpiter’lerin varlığı.

Eastman’a göre sıcak Jüpiter’ler var olmamalı. Hem de hiç biri. “Jüpiter büyüklüğündeki gaz yoğunluklu gezegenler, tıpkı Güneş Sistemi’ndeki Jüpiter gibi yıldızlarından uzak bir mesafede yer almalı. KELT-4Ab’nin nasıl olup da yıldızına bu kadar yaklaştığı çok düşündürücü bir soru. Bunun bir nedeni KELT-BC yıldızlarının çekim gücü olabilir” ifadesini kullandı.

Eastman gibi gökbilimciler, yeni yıldız sistemlerinin keşfedilmesiyle çok daha fazla soru işaretiyle karşı karşıya kalıyor. Çünkü bugüne dek fazlasıyla Güneş Sistemi’ne dayanan gezegen oluşum modelleri, fazlasıyla geniş çaplı teorilere maruz kalıyor.

Eastman, Jüpiter gibi devlerin oluşum süreçlerini tamamladıktan sonra komşu gezegenler, yıldızlar veya diğer kozmik süreçlerin etkisiyle bugünkü yerlerine çekildiğini düşünüyor.

KELT-4Ab’nin soru işaretleri doğuran yapısı, astronominin kuralı gereği birçok doğrulama da gerektirdi. Gezegenin varlığı, birçok yer gözlem aracı ile kesinleştirildi.

Kepler gibi yıldızlarının önünden geçen gezegenlerin oluşturduğu izi tespit edebilen KELT teleskopları, birçok yer teleskobuna kıyasla daha geniş açı ve büyük piksel ölçeğine sahip. Bu özelliği, parlak yıldızları tespit etmesini kolaylaştırıyor. Gezegenlerin yörünge eksenini belirleme yeteneği sayesinde de, gök cisimlerinin kütlesi çok daha iyi hesaplanabiliypr.

46 yıllık gözlem

KELT-4 sistemi aslında gökbilimcilerin ilk kez 1973’te izini tespit ettiği bir kozmik yapı. Ortaya çıkarıldığı yıllarda iki yıldızdan oluştuğu sanılan sistemin, 40 yıl sonra gerçek yapısı anlaşılabildi.

Geçmişteki gözlemlerde, KELT-4B ve KELT-4C tek bir yıldız gibi görünüyordu. Özellikle uzaklıklarından dolayı birçok çift veya daha fazla yıldız içeren sistemlerde gezegenleri ve yıldız dağılımlarını tespit etmek oldukça zor. KELT-4 ise Dünya’ya yakınlığı sayesinde kendini oldukça kolay ele verdi.

Uzayda beş yıllık görevde bulunan ESA’ya (Avrupa Uzay Ajansı) bağlı olan Gaia uydusu, üçlü yıldız sistemini gelecek yıllarda gözlemleyecek. KELT-4Ab’nin yanı sıra yıldızı KELT-4A çok daha detaylı incelenebilecek.

Eastman, Gaia’nın ikiz yıldızlar KELT-4BC’nin hareketini de gözlemleyeceğini belirtti. İkizlerin haketini, sıcak Jüpiter’in nasıl olup da yıldızına bu kadar yaklaştığı anlamamızı sağlayabilir.