Tam Güneş tutulması bu yıl sadece 9 Mart’ta gerçekleşecek

Dünyamızın tek doğal uydusu olan Ay, en azından bazılarımız için Mart ayında Güneş ışığımızı tekrar kapatacak. Bu olayın nasıl gerçekleştiğini ve karanlığın hangi bölgelere hakim olacağını göstermek adına iki animasyonlu videoya göz atabilirsiniz.

Tam Güneş Tutulması Nasıl Oluşur?

Ay’ın diski Güneş’in fotosferini (gökbilimsel bir nesnenin 500 nanometrelik bir foton için görsel derinliğin ⅔ olduğu bölge) tam olarak kapatmadan önce Baily boncukları görülür. Bunlar, Ay vadilerinden kaçıp Dünya’ya ulaşan Güneş ışınlarıdır. Tam tutulma, son gün ışığının Ay diskinin kenarından kurtulduğu anda görülen elmas yüzük etkisi ile başlar. Elmas yüzük yok olur, hava belirgin olarak kararır, parlak yıldızlar ve gezegenler görünür. Tam tutulma, baştakinin tam karşı tarafından ilk gün ışığının gözükmesi ile tekrar oluşan elmas yüzük etkisi ve hemen ardından tekrar görünen Baily boncukları ile sona erer.

Tam Güneş tutulmasını ancak sadece tam tutulma gerçekleştiği sırada çıplak gözle, dürbünle veya teleskopla doğrudan izlemek güvenli ve mümkündür. Bu sırada Güneş’in koronası, kromosferi ve hatta püskürtüsü de görülebilir.

Astrofizikçi Fred Espenak’a göre Ay, yılda ortalama 2,4 kat bir tutulma gerçekleştirmek için Dünya ve Güneş’in arasına giriyor. 2016 yılının ilk tam Güneş tutulması yerel saatle sabah 8:20 civarı 9 Mart’ta Ay’ın gölgesini çoğunlukla Filipinler üzerine bıraktığı Güneydoğu Asya üzerinde tutuluyor olacak.

Tutulmanın Filipinler ve Borneo üzerinden geçişinden sonra, Woleai’nin küçük adası üzerinden geçerken Ay’ın tam gölgelediği sırada Mikronezyanın doğusuna doğru yönelecek. Daha sonra,

Ay’ın gölgesi yörüngesini okyanusun üzerinden devam ettirecek, bu yüzden tam tutulmayı bazı denizciler dışında belki kimse gözlemleyemeyecek. Gözlemciler doğrudan tam tutulma sırasında gözlem yapamayacak ama buna rağmen bölgede yine de parçalı tutulmayı kaçırmamak için bir şansları olacak.

Tam Güneş tutulması Sumatra, Borneo, Sulawesi ve Pasifik Okyanusu’ndaki konumlardan da görülebilir.Tam Güneş tutulmasının Parçalı Tutulma olarak görüleceği bölgeler ise:
Güney/Doğu Asya, Kuzey/Batu Avustralya, Pasifik ve Hint Okyanusu.

Tutulma sırasında dünyanın bu kısmında olamayacak olsanız bile, Güneş tutulmasının gezegenimizde nasıl gerçekleştiğini kaçırmak istemeyenler özenle hazırlanan illüstrasyon videoları sayesinde bu olayı görebilecekler. 

9 Mart’taki tam Güneş tutulması 2016 yılında sadece bir defa gerçekleşecek. Bu güneşin Ay’ı tamamen örteceği anlamına geliyor. Ancak, bir başka tutulma türü olan ilgi çekici halkalı Güneş tutulması Orta Afrika’da 1 Eylül’de görünür olacak fakat o zaman ki tutulma Afrika halkı için sadece parçalı tutulma olarak gözlemlenebilecek ve bir sonraki halkalı Güneş tutulması Kuzey Afrika ve Kuzey Amerika bölgelerinden 26 Şubat 2017 tarihinde gözlemlenebilecek.

Halkalı Güneş Tutulması Nasıl Oluşuyor?

Ay, Güneş’in merkezini çevrelediği zaman bir halkalı Güneş tutulması oluşur. Ay’ın etrafında oluşan halkadaki güneş ışınlarını adeta bir ateş halkasına benzetebiliriz. Ay’ın, Güneş’in önünden tam kavuşumlu geçişinde Güneş’i tam örtmediği zaman gözlemlenir. Gerek Dünya’nın Güneş çevresindeki, gerekse Ay’ın Dünya çevresindeki yörüngeleri tam daire olmadığından, Ay her tam kavuşumlu geçişte Güneş’i tam olarak örtmez. Bu durumda, Güneş diskinin Ay tarafından örtülmeyen kısmı, Dünya’dan halka şeklinde gözlemlenir.

Halkalı Güneş tutulması gerçekleştiği sırada:

– Bilindik Ay, artık yeni bir Ay şeklini alır.
– Ay, kendi yörünge düğümüne yakın veya yörünge düğümü pozisyonundadır.
– Dünya, Ay ve Güneş mükemmel bir şekilde düz bir çizgide hizalanırlar.
– Ay, kendi yerötesinde (Yer çevresinde dolanan bir uydunun yörüngesi üzerinde Yer’e en uzak noktası) konumlanır.

1 Eylül’deki tutulma maksimum noktasına ulaştığında nasıl görünecek?

Aşağıda yer alan fotoğraf tutulmanın maksimum noktasına yaklaştığına tam olarak nasıl görüneceğini gösteriyor.
1 Eylül’deki bu Güneş tutulmasının parçalı tutulma olarak görebileceği bölgeler: Güney Asya, Batı Avustralya, Afrika’nın çoğunluk kesimi, Atlantik Okyanusu, Hint Okyanusu ve Antarktika. Tutulmanın animasyonuna buradan göz atabilirsiniz.

Halkalı Güneş tutulması gökyüzünde daha küçük bir şekil alıyor ve Güneşin ana merkezini engelleyecek konumda beliriyor. Bu tutulma Ay’ı tam manasıyla kenarlarında ateşten bir halka varmış gibi karanlık bir disk şekline dönüştürüyor.

Eğer, bir Güneş tutulmasını izlemeyi çok seviyorsanız, pasaportunuzu hazırlamanızın tam sırası. Ya da hali hazırda Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşamaktaysanız, bir sonraki tam Güneş tutulması için 21 Ağustos 2017 tarihini bekleyebilirsiniz. Avrupalılar ise sonraki tam Güneş tutulmasını 8 Ağustos 2024 tarihli zamana kadar biraz daha uzun süre beklemek zorundalar.

Ülkemizde ise ne yazık ki Güneş tutulmasını 21 Haziran 2020 tarihine kadar göremeyeceğiz. O tarihte ise “Halkalı Güneş tutulmasını” Parçalı tutulma olarak görebileceğiz. Yine de Güneş tutulmasından ziyade bol bol Ay tutulmaları izleyeceğiz:

–  23 Mart 2016 : “Halkalı Ay tutulmasını” Parçalı tutulma olarak göreceğiz.
– 16 Eylül 2016 ve 11 Şubat 2017 : “Halkalı Ay tutulmasını” Halkalı tutulma olarak görebileceğiz.
– 7 Ağustos 2017 : “Parçalı Ay tutulmasını” Parçalı tutulma olarak görebileceğiz.
– 31 Ocak 2016 : “Tam Ay tutulmasını” Halkalı tutulma olarak göreceğiz.
– 27/28 Temmuz 2018 ve 21 Ocak 2019 : “Tam Ay tutulmasını” Tam tutulma olarak görebileceğiz.
– 16/17 Temmuz 2019 : “Parçalı Ay tutulmasını” Parçalı tutulma olarak görebileceğiz.
– 10 Ocak 2020 ve 5/6 Haziran 2020 :  “Halkalı Ay tutulmasını” Halkalı tutulma olarak görebileceğiz.

Son olarak Güneş tutulmaları listesinden gelecekteki 11 tutulmayı sizlerle paylaşıyoruz:

Kaynak: CNET, Vikipedi, TimeAndDate