Rusya ve ABD’den Venüs’ü keşfetme projesi: Venera-D

Rusya Bilim Akademisi Uzay Araştırmaları Enstitüsü ve NASA tarafından ortak gerçekleştirilen Venera-D projesi, Güneş Sistemi’nin ‘cehennemi’ Venüs’ün on yıllardır başarıyla sakladığı sırlarını ortaya çıkarmayı amaçlıyor. Bu sırlar arasında, her ne kadar uzak bir ihtimal kabul edilse de, kaynayan gezegende yaşam olup olmadığı da var.

Venera-D görevi, önümüzdeki yıllarda Rusya ve ABD’nin uzay keşfinde giderek işbirlikçi bir tabır sergileyeceklerine de işaret ediyor. 1960 ve 80’li yıllarda Venüs’e birçok uzay aracı gönderen ve şansını tekrar denemek isteyen Rusya, Venera-D görevini 10 yıldan uzun bir süredir planlıyor. Görevin başarı oranını artırmak için de, üç yıl önce NASA’ya işbirliği önerdiler. Akla ilk gelen, bir keşif aracının yüzeye tek parça inmesini sağlamak için NASA’nın bu alandaki üstün yeteneğinden yararlanmak.

Kırım nedeniyle iptal oluyordu

Venera, Venüs’ün Rusça adı. Sovyetler, Venera ve Vega görevleriyle Venüs’ün kalın bulut tabakasını aşmayı birçok defa denemiş ancak sadece Venera-9 ve Venera-13 ile yerde belli bir müddet kalmayı başarabilmişti.

Kalın sülfirik asit dolu bulutlarla kaplı olan Venüs’ün yüzey sıcaklığı 460 derecenin üzerine çıkabiliyor. Atmosferine girmek bile son derece zor olan gezegenin yüzeyinde birkaç hafta çalışacak bir keşif aracı göndermek, uzay keşfi için çok büyük bir ilerleme sağlayabilir.

Venera-D’nin ABD ayağını temsil eden Amerikan Jeofizik Birliği’nden David Senske, görev için belirlenen uluslararası ekibin ilk çalışmaları hızla tamamladığını belirtti. Ancak Rusya’nın 2014’te Kırım’a müdahale etmesiyle başlayan politik gerilim, az daha Venera-D görevinin rafa kaldırılmasına neden olacaktı.

Senske, krizin ardından Ağustos 2015’te Venera-D görevinin kaldığı yerden devam ettiğini ve ekibin Mayıs 2017’de bir araya gelerek keşif aracında yer alacak donanımları belirleyeceğini söyledi.

Uydu yüzeyde mikrobiyolojik yaşam olup olmadığını inceleyecek, keşif modülü ise iniş esnasında atmosferden bilgi toplayacak.

Görev neler içerecek?

Senske, Venera-D görevinin 2,5 milyar dolarlık Curiosity kadar kapsamlı bir proje olacağını belirtti. Görevin içeriğini ise Venüs’ü yörüngeden üç yıl gözlemleyecek bir uydu ile yerde sadece birkaç saat hayatta kalması ümit edilen bir keşif aracı oluşturacak.

Bilim insanlarının ilk hedefi, Venüs yüzeyinde 30 gün hayatta kalabilecek bir keşif aracı tasarlamaktı. Buradan yola çıkarak, Ruslar görevin adını Venera-D (Rusça’da uzun ömürlü anlamına gelen dolgozhivushaya) olarak belirledi. Son derece maliyetli olacağı hesaba katılınca, görev iptal edildi.

Güneş Sistemi’nde yörüngesinde geriye doğru ilerleyen tek gezegen olan Venüs, Güneş’e daha uzak olmasına rağmen Merkür’den daha sıcak bir gezegen. Sahip olduğu süper kalın bulut tabakası nedeniyle atmosferin altında ne dönüp bittiğini anlamak da neredeyse mümkün değil.

Yörüngede gezinecek uydu, Venüs atmosferinin dinamiklerini ve neden yere kıyasla çok daha hızlı döndüğünü (Venüs’e özgü bir diğer tuahflık) anlamaya çalışacak. Keşif modülü alçalırken atmosferden bilgi toplayacak, indiğinde ise yüzeye ait kimyasal bileşen ve morfolojik veriler elde etmeye çalışacak.

Yaşam olabilir mi?

Venüs o kadar sıcak ki, iniş modülü için birkaç saat büyük başarı kabul edilirken uydunun bile ne kadar başarılı olacağı kesin değil. Venera-D’nin ömrünü ilk planlandığı gibi 30 güne çıkaracak bir fikir, yer istasyonu görecek güneş enerjili küçük modüller kullanmak. Bu sayede daha fazla ve uzun süreli bilgi toplanabileceği düşünülüyor.

Gezegeni en iyi inceleme fırsatı bulabileceğimiz yer ise yerden 50 kilometre yükseklikten itibaren başlıyor. Sıcaklıların tahammül edilebilecek derecede olduğu mesafeye yaklaşacak gözlem uydusu, birçok bilgi elde edebilir. Bunlar arasında, Venüs’ün bir diğer gizemini temsil eden karanlık çizgiler de var. Atmosferde beliren bu yapılar, kozmik cehennemde aslında yaşam olabileceğine işaret ediyor olabilir.

Venüs’te mikrobiyolojik yaşam olup olmadığını anlamak için atmosferde uzun süreli gezinmek gerekiyor. Bu tür bir görevi başaracak dayanıklı hava araçları geçmişte fazlasıyla gündem olmuştu. Bir tanesi, uzay turisti olmayı hayal edenlerin ilgisini çekecek VAMP (Venus Atmospheric Maneuverable Platform).

Görev için henüz erken

Venera-D’nin neye benzeyeceği henüz belirsiz. Senske’ye göre 2025-2026 arası bir tarih bile erken olabilir. Öncelikle Rus hükümetinin görev için yeterli bütçeyi ayırması gerekiyor.

Eğer Rusya kararlı olduğu görevi finanse ederse, keşif aracı ve uydu Roscosmos tarafından inşa edilecek ve Agara A5 roketiyle Venüs’e ateşlenecek. Senske, NASA’nın projede yer alsa da ‘küçük ortak’ olduğunu ve bazı bilimsel donanımlarda yardımcı olacağını belirtti. Rusların keşif araçlarını yere indirme konusunda ESA’dan daha başarılı olduğunu düşünürsek, sanırım bu kadarı yeterli olacak.