Philae iniş yapmak için Güneş Sistemi’ndeki en dengesiz kuyrukluyıldızı seçmiş

Avrupa Uzay Ajansı (ESA), Ağustos 2014’te tarihi bir başarıya imza atarak Rosetta uzay aracını 67P kuyrukluyıldızının yörüngesine yerleştirmeyi başarmıştı. Kasım 2014’te ise uzay keşfi tarihinde bir ilke imza atıldı ve Rosetta’nın gövdesinden gönderilen Philae uzay aracı kuyrukluyıldıza zor da olsa indi. Philae, zorlu inişin sonunda sürüklenerek kaybolmuş ve sadece bir hafta bilgi gönderebildikten sonra uyku moduna girmişti. Philae’nin bulunması ise Rosetta görevinin son ayına girildiğinde gerçekleşmişti.

Rosetta, Eylül 2016’da 67P’nin yüzeyine çakılmadan önce kuyrukluyıldıza ait birçok yakın çekim fotoğraf elde etti ve bu aşamada ilginç bilgiler ortaya çıktı. Aslına bakılırsa Philae’nin inişinde yaşanan kısmi başarısızlık teknik arıza kadar 67P’nin ‘kurtlu olmasından’ da kaynaklanmış.

Onlarca tonluk kaya bilye gibi yuvarlandı

67P’nin hareketliliği, 2016 yazında Güneş’e yaklaştıkça daha da arttı. Rosetta bu süreçte üç ilginç olay fark etti. Birincisi, kuyrukluyıldız üzerindeki eğimli bölgelerin günde yaklaşık 5,4 metre geri çekilmesiydi. İkincisi, 30 metre çapındaki bir kayanın 140 metre sürüklenmesi; üçüncüsü ise 100 metrelik bir yamacın çökerek yok olması oldu. En son olay aynı zamanda bir kuyrukluyıldızda tespit edilen ilk kozmik heyelan olarak kayıtlara geçti.

ESA araştırmacıları, kuyrukluyıldız Güneş’e yaklaşırken birçok hızlı değişimin yaşanabileceğini bilse de bu kadarını beklemediklerini itiraf etti. Rosetta ekibinin ABD’deki üyelerinden Ramy El-Maarry, “67P Güneş’e sokuldukça kontrolden çıkarak yüzeyinde olağanüstü değişimler göstermeye başladı” ifadesini kullandı. Colorado Üniversitesi’nde araştırmalar yapan El-Maarry, “Bir kuyrukluyıldızda bu tür bir değişimi Rosetta’nın iki yıldır gönderdiği detaylı fotoğraflar olmasaydı tahmin bile edemezdik” yorumunu yaptı.

67P ikiye ayrılabilir

Birçok kuyrukluyıldız gibi eliptik bir yörüngeye sahip olan 67P, yörünge vaktinin büyük kısmını Güneş Sistemi’nin derinliklerinde donmuş halde geçiriyor. 67P, her 6.45 yılda Güneş Sistemi’nin içlerine sokularak alışık olmadığı Güneş ışınlarına maruz kalıyor ve bir anda inanılmaz değişimler göstermeye başlıyor. 67P’nin ısınma sürecinde yaşanan değişimler arasında gökbilimcileri en çok etkileyen olay, Aralık 2014 ile Mart 2016 arasında bir yamacın erozyona uğrayarak tamamen yok olması oldu. Bu sayede, kuyrukluyıldızın iç kısmını daha net görme şansı da belirdi. Gökbilimciler erozyonun Güneş ışınlarının etkisiyle ısınan su içerikli bileşenlerden kaynaklandığını düşünüyor. Isınan materyaller kuyrukluyıldızda büyük miktarda gaz çıkışı yaşanmasına neden oldu ve heyelanı tetikledi.

Dikkat çekici bir diğer gelişme, kuyrukluyıldızın boynunda beliren ve nihayetinde ikiye ayrılmasına bile neden olabilecek çatlaktı. Rosetta’nın gözlemlere başladığı dönemde çatlağın boyutu yaklaşık 487 metreydi (Empire State binasından biraz daha uzun). Aralık 2014’te ise çatlağın uzunluğu 30,5 metre artmıştı. Haziran 2016’da elde edilen fotoğraflar ise orijinal çatlağa paralel, 150 ile 304 metre arasında olduğu düşünülen ikinci bir çatlağı gözler önüne serdi.

El-Maarry ve meslektaşları, çatlakların gaz çıkışlarının yanı sıra kuyrukluyıldızın Güneş’e yaklaştıkça artan dönme hızından kaynaklandığını düşünüyor.

Dev kayanın altındaki halıyı kim çekti?

Rosetta’nın gözüne takılan en belirgin değişim ise kuyrukluyıldızın Khonsu bölgesindeki dev bir kayanın yer değiştirmesi oldu. Bir kamyon büyüklüğünde olan ve ağırlığının 12,800 ton geldiği tahmin edilen kaya parçası, 67P’nin iyice kurtlandığı günlerde tam 140 metre sürüklendi.

ESA’nın açıklamasına göre kayanın hareketi iki sebepten tetiklenmiş olabilir: Ya üzerinde oturduğu materyal erozyona uğradı ve eğimli yüzeyden yuvarlanmasına yol açtı ya da güçlü gaz çıkışları kayayı yeni bir adrese taşınmaya zorladı.

Araştırmacılar, Science dergisinde yayımlanan araştırmada Güneş’e yaklaşan kuyrukluyıldızlar hakkında birçok bilgi ettiklerini ancak ileride daha fazla gözlem yapılması gerektiğini belirtti. Rosetta ve Philae bu alanda en büyük öncülerden biri olarak tarihe geçtiler. Rosetta’nın en son gönderdiği verilerden hazırlanan rapor, Texas’ta düzenlenen Ay ve Gezegen Bilimleri Konferansı’nda da sunuldu.

İlginizi çekebilir: Philee keşif aracı iki yıl sonra bulundu