Okyanusları temizleme projesi ilk prototipini deniyor

Büyük Pasifik Çöp Yaması’nı temizlemek için geliştirilen mega yapının prototipi, soru işaretleri eşliğinde Kuzey Denizi’nde denenmeye başladı.

Kaçak avcılar ve küresel ısınmayla birlikte okyanusların en büyük derdi olan plastik atıkları temizlemek için öne sürülen en radikal fikir, ağır eleştirilerin altında denemelerine başladı.

21 yaşındaki Boyan Slat’ın üç yıl önce öne sürdüğü fikirden doğan ve bağış kampanyasıyla destek toplayan The Ocean Cleanup girişimi, Hollanda hükümetinden aldığı milyon euro’luk desteklerle Kuzey Denizi’ne ilk prototipini indirdi.

En az bir yıl sürmesi beklenen testler başarılı olursa inşa edilmesi planlanan 100 kilometre uzunluğundaki mega yapı, okyanus hareketleriyle plastiği devasa bir çöp torbası gibi içine doldurmayı amaçlıyor.

Kablo ağlarıyla yerleştirilecek olan yüzen platforma, akımlar, rüzgar ve dalgaların ittiği çöplerle filelerini dolduracak ve çöp toplayıcı gemiler atıkları belli aralıklarla toplayacak.

Boomy McBoomface adı verilen prototip, çalışma prensipleriyle 1980’lerden bu yana petrol sızıntılarına karşı kullanılan RO-BOOMS yapılarına benziyor. Her ne kadar yaratıcısı Boyan Slat, mühendis ekibi ve Hollanda hükümeti tarafından başarılı olacağı düşünülse de, The Ocean Cleanup son yılların en çok eleştirilen girişimlerinden biri.

Ekosistemi korumak yerine tersini yaparsa?

The Ocean Cleanup’ın prıjesine yönlendirilen soru işaretleri, ortaya konan mühendisliği büyük eksikler içerdiğini savunuyor. Her ne kadar çevrecilerin desteğiyle 2014’te 2 milyon dolar bağış almış olsa da, bilim insanları projenin aynı yıl yayımlanan ve ağır eleştirilere maruz kalan fizibilite raporunun fazla değişmediği görüşünde.

Derin deniz biyoloğu ve blog yazarı Andrew Thaler’a göre, Boomy McBoomface sistemi bir FAD, yani Balık Yığıcı Aygıt. Sebebi ise yüzen yapının sadece plastik atıkları değil, besin zincirindeki deniz canlılarını ve onları avlayan büyük balıkları da yutacak olması. Göç yollarını bloke edecek olan 100 kilometrelik platform, uzun vadede bariyer haline geleceği için göç yollarını darmadağın edebilir.

Planı yerden yere vuran okyanus bilimcisi Dr. Kim Martini. Boomy McBoomface’in Hollanda’daki Deltares tesislerinde test edilen prototipten farklı olduğunu ve her halükarda plastik ve enkaz toplamaya yeterli olmayacağını savunan Martini, projenin Hollanda hükümetinden nasıl destek alabildiğini anlamış değil.

‘Hesaplarımıza güveniyoruz’

Boomy McBoomface, Hollanda’nın 20 kilometre açıklarında bir yıl süreyle test edilecek. Gerçek ölçeği düşünüldüğünde nasıl bir başarı göstereceğini yorumlamak oldukça zor. Proje sadece Avrupa kıyılarında kullanılacak ufak çaplı bir çalışmaya da dönüşebilir.

The Ocean Cleanup mühendisleri, deniz altındaki şamandıralar ile sabitlenecek 100 kilometrelik yüzer platformun 4.5 km derinliğe kadar etkili olacağını belirtiyor. Okyanus akıntıları, filelerin altından balıkların geçmesine izin verecekken, Büyük Pasifik Çöp Yaması’nın yüzde 42’sinin toplanmasını umuyor.

Söz konusu mega yapının inşa edilmesi için öngörülen bütçe ise şu an için 350 milyon dolar. The Ocean Cleanup adına açıklama yapan organizasyon sözcüsü Jan van Ewijk, ‘mühendislerinin tüm eleştirileri ve endişeleri çok ciddiye aldığını’ belirtti.

Gizmodo’ya açıklama yapan bir diğer yetkili ise Hollanda açıklarında yapılacak denemelerin Boomy McBoomface prototipinde tasarım ve fonksiyon hataları/eksiklerini tespit etmeyi amaçladığını söyledi.

Martini, fizibilite raporunun 2.0 versiyonunda bazı değişiklikler olduğunu ancak genel olarak soru işaretlerinin ortadan kalkmadığını ifade etti.

The Ocean Cleanup projesi, elde ettiği bütçe ve destekle doğa için bir şeyler yapma şansı elde eden bir firma ile bilim insanları arasındaki haklı/haksız kavgasına dönüştü. İleride orta nokta bulunmazsa, okyanusları elle temizlemenin dışında bugüne kadar bir çözüm üretemeyen insanlık kendi pisliğinde boğulmaya devam edecek.