NASA’nın 13 Ekim 2023 tarihinde ateşlediği ve kendisi ile aynı ismi taşıyan Psyche adlı asteroide yol almaya başlayan uzay aracı, 3.5 milyar kilometrelik yolculuğunun ardından 10 katrilyon değerinde metal taşıyan gök cismine ulaşacak. Sanılanın aksine, 10 yılı aşkın sürecek görevin amacı uzay madenciliği değil ancak Dünya’nın ve Güneş Sistemi’nin kökenlerini daha iyi anlamak.
New Horizons ve James Webb Uzay Teleskobu’nun (JWST) ardından hayata geçirilen en heyecan verici (muhtemelen) derin uzay görevlerinden birini temsil eden Psyche, NASA’nın ilk kez deneysel amaçlı Derin Uzay Optik İletişim (DSOC) teknolojisini de kullanacak. Amaç, Ay ötesindeki noktalardan optik veya lazer iletişimlerin etkinliğini test etmek.
Psyche, kayadan çok metal içeren 279 km genişliğinde bir asteroit. Mars ve Jüpiter arasında gezinen asteroidin belki de en dikkat çekici özelliği, NASA’nın ilk kez kaya veya buzdan yerine ağırlıklı olarak metal içeren bir gök cismine görev düzenliyor olması.
Psyche’nin çekim kuvveti, adaşı uzay aracını Temmuz 2029’un sonlarında etkisi altına almaya başlayacak. Asıl görev ise Ağustos 2029’da başlayacak ve 26 ay sürecek. Bu esnada Psyche’ye alçalıp-yükselerek yörüngesinde hareket edecek olan uzay aracı, yere ait görüntüler toplayacak, asteroidin haritasını çıkaracak ve bileşenlerini analiz edecek.
Solar elektrik itki gücü ile çalışan Psyche, bir kamyonet büyüklüğünde (3,1 metre uzunluğunda ve 2,4 metre genişliğinde). Solar panelleri açık halde ise tüm uzay aracının uzunluğu 24,76 metre, genişliği ise 7,34 metre. Üzerinde taşıdığı bilimsel donanımlar arasında manyetometre (mıknatısölçer), gama-ışını ve nötron spektrometresi, çok bantlı görüntüleyici bulunuyor. Bilim insanları Psyche’nin “küçük gezenimsi yapılar” olarak belirtilen bir “planetesimal” olabileceğini düşünüyor. Kısaca, asteroit kayalık bir gezegenin demir zengini yapı taşını, yani çekirdeğinden bir parçayı temsil ediyor olabilir.
Öte yandan, Psyche’nin tamamen başka bir gök cismi olabilme ihtimali de söz konusu. Örneğin, Güneş Sistemi’nin bir zamamlar bir yerlerinde metal zengini materyalinden oluşan, demir zengibi bir cisim olabilir. Bu özellikleri ile asteroidin Dünya’nın çekirdeği ve yaşanabilir diğer gezegenlerin çekirdeklerinin nasıl oluştuğuna dair ipuçları sağlaması bekleniyor.
Dünya’nın merkezine yolculuk
Psyche’nin ilkel bir gezegen yapı taşını, yani bir planetesimal’in çekirdeğini temsil ediyor düşüncesi, derin uzay görevinin bir nevi Dünya’nın çekirdeğine yapılan yolculuğa benzetilmesini sağlıyor. İşin ironik tarafı, Dünya’nın veya benzeri gezegenlerin çekirdeğine gidecek imkanımız olmadığı için altı yıl süren bir hazırlık aşamasının ardından altı yıl daha sürecek bir yolculuğa katlanıyoruz. Ardından, iki yılı biraz daha aşkın bir görev süresi gelecek. Peki neden?
Bu sorunun cevabı oldukça kısa: Dünya’nın çekirdeği yaklaşık 3,000 kilometre derinlikte yer alıyor. Mevcut teknoloji ile insanlık en fazla 12 kilometre derinliğe inebiliyor. Ek olarak, Dünya’nın çekirdeğinki basınç, atmosfer basıncının yaklaşık 3 milyon katı. Sıcaklığa gelirsek, yaklaşık 5,000 derece civarında.
10 katrilyon dolar değerindeki asteroit
İtalyan astronom Annibale de Gasparis tarafından 1852 yılında keşfedilen Psyche, keşfedilen 16’ncı asteroid olmasından dolayı 16 Psyche olarak da adlandırılıyor. Adını Yunan mitolojisinde yer alan, genelde kelebelek kanatlı bir kadın olarak tasvir eden tanrıçadan alıyor.
Psyche’nin yörüngesi Dünya’nın Güneş’e olan yörüngesinden üç kat daha uzak (3 AU). Dünya ve Psyche’nin yörünge hızları farklı olduğu için iki gök cismi arasındaki mesafe 300 ile 600 milyon kilometre arasında değişiyor. Bozuk, patates benzeri bir şekli olan Psyche (67P/Churyumov-Gerasimenko görevini hatırlayanlar?), eğer ortadan ikiye yatay olarak bölünseydi, en geniş noktasında 280 km çapında ve 232 kilometre uzunluğunda olacaktı. Asteroidin yüzey genişliği ise 165,800 kilometrekare.
Küpmetre başına 3,4 ile 4,1 ton yoğunluk barındıran Psyche’deki yerçekimi Ay’dan bile daha düşük. Öyle ki, bir arabayı kaldırmak Dünya’da koca bir köpeği kucağınıza almaya benzerdi.
Bir gün yörüngesi kozmik altın arayıcıların savaş alanına döner mi bilinmez, Psyche büyük miktarda, altın, nikel, demir ve diğer metallerden oluşuyor. Asteroidin kaba taslak hesaplama ile değeri 10 katrilyon değerinde gösteriliyor. Psyche’nin 30% ile 60% oranında metalden oluştuğu tahmin ediliyor. Bu bulguya bugüne dek gerçekleştirilen radar gözlemleri ve ısı eylemsizliği (thermal inertia-bir gök cisminin ne kadar hızlı ısı topladığı ve kaybettiği ölçümleri) ile ulaşıldı.
Radar ve optik gözlemler ile 3D modeli oluşturulan Psyche’nin yüzeyinde kozmik çarpışmaları temsil eden iki derin çukur, yani krater bulunuyor. Asteroidin yüzeyindeki metal karışımı ile renklerin oldukça farklı olduğu da ilginç tespitlerden biri.
Psyche görevi hakkında kısa bilgiler
- Arizona State Üniversitesi tarafından başı çekilen görev, NASA’nın Discovery (Keşif) Programı kapsamında Ocak 2017’de onaylandı.
- Psyche bir numune toplama görevi değil. Görevinin sona ermesinin ardından, uzay aracı asteroidin yörüngesinde kalmaya devam edecek.
- Görevin maliyeti 850 milyon dolar olarak açıklandı. Söz konusu miktar ateşleme hizmeti ile NASA’nın Derin Uzay Optik İletişim (DSOC) teknolojisini içermiyor.
- Görevin temel amacı Psyche’nin bir gezenimsi çekirdek (erimemiş metal halindeki yapı taşı) olup olmadığını tespit etmek.
- Küçük metal gök cisimlerinin Dünya’nın yüksek basınçlı çekirdeğinde olduğu gibi hafif elementler taşıyıp taşımadığını anlamak.
- Psyche’nin Dünya’nın çekirdeğine kıyasla hangi kozmik şartlar altında oluştuğunu anlamak.
- Psyche’de bir gün 4 saat 12 dakika sürüyor. Psyche’de altı gün bir Dünya gününden biraz daha kısa.
- Psyche’de bir yıl beş Dünya yılı uzunluğunda (1.828 gün).
Görseller: https://psyche.asu.edu/ ve JPL
Kaynakça: Psyche.asu.edu / NASA / Reuters
