Merkür’de ‘büyük vadi’ keşfedildi

NASA’nın MESSENGER uzay aracı tarafından elde edilen fotoğrafları kullanan gökbilimciler, hazırladıkları yüksek çözünürlüklü topografi haritası sayesinde Merkür’de geniş bir vadi keşfetti. Uzunluğu 1000 kilometreyi geride bırakan vadi, Merkür’ün yüzeyindeki en genç çarpışma havzalarından biri olan Rembrandt havzasında yer alıyor.

Genişliğ yaklaşık 400 kilometre ve derinliği 3 kilometre olan vadi, Mars’ın devasa kanyonu Valles Marineris’ten küçük olsa da, ABD’de yer alan Büyük Kanyon’u geride bırakıyor. Merkür’ün vadisi, aynı zamanda Doğu Afrika’da yer alan Büyük Rift Vadisi’nden de daha derin.

NASA’lı bilim insanlarına göre, dev vadi ‘sünger gibi büzüldüğü’ tespit edilen Merkür’ün küçüldüğüne dair en net delillerden biri. Araştırmada yer alan Smithsonian Ulusal Hava ve Uzay Müzesi’nden Tom Wattters, “Dünya’daki Büyük Rift Vadisi’ne kıyasla, Merkür’ün vadisi plaka tektoniklerinin sonucunda ortaya çıkmadı. Bu durum tek plakalı bir gezegenin küresel büzülmesinden kaynaklanıyor” ifadesini kullandı.

Geophysical Research Letters dergisinde yer alan araştırmada, NASA MESSENGER (MErcury Surface, Space ENvironment, GEochemistry and Ranging) uzay aracının topladığı fotoğraflar kullanıldı. MESSENGER, 30 Nisan 2015’te Merkür yüzeyine çarparak görevine son vermişti.

Dünya’daki süreçlerin benzeri ilk kez görüldü

Merkür’ün büyük vadisi iki geniş fay yüzeyi ile sınırlanıyor. Fay yüzeyleri bsamakları anımsatan yamaç benzeri yapıları temsil ediyor. Bu yapılar Merkür’ün iç kısımları soğudukça ortaya çıktı. Birlikte itilerek fay hatları boyunca yukarı itilen kabuksal kayalar, gezegenin küçülmesini destekledi. Öte yandan, vadi sadece birbirine paralel iki büyük fay yüzeyinin etkisiyle belirmedi. Vadi tabanının etrafındaki araziden daha alçakta olması, bir diğer jeolojik sürecin etkisi olabileceğine işaret ediyor.

Merkür’ün büyük vadisinin nasıl oluştuğuna dair en mantıklı açıklama, gezegenin en dış yüzeyinin küresel büzülme veya küçülmeye tepki olarak buruşması. Merkür’ün iç kısımlarının soğuması, gezegenin tek parça dış katmanının büzülmesine ve bükülmesine neden oldu. Vadi tabanı aşağı çökerken kabuksal kayalar yukarı itildi. Çöken taban, Rembrandt havzasının kenarlarının da alçalmasına neden oldu.

Watters, ‘Dünya’da hem okyanus hem de kıtasal plakaların etkisiyle yaşanan benzer jeolojik süreçler olduğunu ancak Merkür’de buna dair ilk delili elde ettiklerini’ belirtti.

Tüm bu açıklamaları kafasında canlandırmakta zorlananlar, aşağıdaki videoya bakabilir: