Curiosity’nin Sharp Dağı keşfi: Mars’ın ‘hayat damarları’

Mars keşif aracı Curiosity’nin Sharp Dağı eteklerinde yaptığı gözlemler, geçmişe ait sıvı hareketliliğine işaret eden mineral damarları ortaya çıkardı. İki farklı katman halinde tespit edilen mineral damarları, Curiosity’nin Sharp Dağı eteklerinde incelediği su yatağı kalıntılarının meydana geldiği sulak dönemlerin sonrasına rastlıyor. Mineral damarlarında elde edilecek bulgular, Mars’ta son üç milyar yılda hayatta kalan ‘mikrop olup olmadığını’ anlamaya yardım edecek.

Mars’ın bir zamanlar okyanuslara sahip olduğunu bilmemiz, gezegenin muhtemelen hayat da barındırdığını gösteriyor. Kızıl Gezegen’in derinliklerinde yattığına inandığım fosilleri çıkarmak için, Curiosity gibi yüzeyi sadece birkaç santim değil, metrelerce kazabilecek robotlar gerekiyor. Sanırım bu tür bir gelişme, Ay’da madencilik yapacak makinelerin bile sonrasına rastlar.

Curiosity ise sahip olduğu donanımlarla Mars’ın antik zamanlarına uzanan katmanlar içeren Sharp Dağı’nın eteklerinde araştırmalarına devam ediyor. Keşif robotu, geride kalan yedi ay içinde dağın eteklerinde belirlenen üç farklı noktada sondaj yaptı ve kayalardan alınan numuneleri inceledi. Her sondajda farklı mineral bileşenleri tespit eden Curiosity, en son analizde bir silika minerali olan kristobalit tespit etti. Sonuçlar, Sharp Dağı’nın öngörüldüğü gibi Mars’ın evrimsel geçmişine tanıklık ettiğini kanıtlıyor.

NASA’nın 2,5 milyar dolarlık Curiosity’i indirmek için seçtiği noktayı bu kadar yüksek doğrulukla tespit etmesi, uzay kurumunun Kızıl Gezegen üzerinde on yıllardır sürdürdüğü gözlemlerde ne kadar çok bilgi elde ettiğinin de göstergesi.

‘Bahçe Şehri’

Son derece havalı bir makine olan Curiosity, NASA’nın gündüz çekilen fotoğraflara öncelik vermesine rağmen gece çekimlerini de ihmal etmiyor. İki farklı tonda beliren mineral damarları da, keşif robotunun LED ışıkları altında 25 Mart gecesi çekilmiş.

NASA, Mars’ın mineral damarlarıyla dolu bölgesine ‘Garden City’ (Bahçe Şehri) demeyi uygun görmüş.  Siyah ve beyaz damarlar gibi uzanan ağ benzeri yapı, erozyona uğrayan ana kayadan geride kalanları temsil ediyor. Yamaç benzeri uzantıların her biri yaklaşık 6 santimetre uzunluğunda ve 3 santim kalınlığında. Siyah ve beyaz materyaller, uzantıların her birine yayılmış.

Curiosity ekibinde yer alan Tennessee Üniversitesi’nden Linda Kah, ‘materyallerin ana kaya oluştuktan sonra bölgede akan sıvılar hakkında izler sunduğunu’ belirtti. Bu tür damarlar, kayalardaki çatlaklardan ilerleyen sıvıların geride bıraktığı mineral kalıntılarıyla oluşuyor. Mineraller, kendilerini çevreleyen kayanın kimyasını da etkiliyor.

Geçmişteki gözlemlerinde birden fazla kalsiyum sülfat içeren parlak mineral damarları tespit eden Curiosity, karanlık materyal ile yeni bilgiler edebilir. Kah, kayadan en az iki farklı sıvı geçtiğini belirterek, sıvıların kimyasını ve ana kayayı nasıl etkilediğini öğrenebileceklerini’ söyledi.

Curosity’nin gözünden Sharp Dağı’nın eteklerine göz atmak isterseniz TIKLAYIN.

Bilinmeyenler artıyor

Bahçe Şehri, ‘Pahrump Tepeleri’ adı verilen, Mars’ın suya sahip olduğu dönemlerde oluştuğuna inanılan kayalık bir bölgeyi temsil ediyor. Sharp’in eteklerindeki alan

su faaliyetiyle şekillenmiş tortul kayalardan oluşuyor. Bahçe Şehir ise Curiosity’nin tırmanmasını gerektiren 39 metrelik bir yükseltide yer alıyor.

Bahçe Şehri’nde elde edilen ilk bulgular, yeni soruları da tetikliyor: Curiosity’nin 2012’de incelediği ve nehir yatağı kiltaşlarını oluşturan çamur ile Sharp Dağı’na ulaştıktan sonra incelediği çamur, mineral çatlaklarının oluşmasından önce kurumuş ve sertleşmişti. ‘Karanlım materyal’ ise kalsiyum sülfat içeren beyaz damarlara kıyasla daha eskiye uzanan bir sürece ait. Buna rağmen, siyah ve beyaz materyallerin çatlaklar oluştuktan sonra suyun hareketiyle ortaya çıkmış olması gerekiyor…

Mars’ta bir zamanlar bakteriler yaşamışsa, bazıları bugüne kadar hayatta kalmış olabilir.

Curiostiy, Pahrump Tepeleri’nin ilk 10 metresini altı ay boyunca incelemiş ve sondaj yapılacak bölgeleri belirlemişti. Curiosity’nin sondaj analizlerini gerçekleştirdiği Chemin (Kimya ve Mineral Bilimi) analitik laboratuvarının baş mühendisi olan David Blake, kayalık alanın ‘bir saha jeoloğunun yapacağı gibi gözlemlendiğini’ belirtti.

Sondaj için belirlenen üç noktada elde edilen veriler, üç farklı mineral içeriği sundu. ‘Confidence Tepeleri’nde yapılan ilk sondajda, nem altında oluşan kil mineralleri ve hamatit; ‘Mojave’de yapılan sondajda asitli şartlarda oluşan demir ve sülfür içeren oksitlenmiş jarosit minerali; ‘Telegraph Zirvesi’nde Şubat sonunda yapılan sondajın analizleri ise kristobalit ortaya çıkardı.

Mikroplar nerde?

Blake, Telegraph Zirvesi’nde yapılan sondajda, neredeyse hiç kil mineraline rastlanmadığını, hermatitin neredeyse yok olduğunu, jarosit miktarının ise düşük olduğunu belirtti. Büyük miktarda kristobalit bulunan analizlerde aynı zamanda silikanın bir diğer türü olan kuvars tespit edildi.

Bu noktada, sıkıcı Mars jeolojisi üç olasılık sunuyor: Sıvı faaliyetleri kristobalit ve kuvars dışındaki mineralleri yok etti; silika sıvı hareketleriyle taşındı; veya kristobalit başka bir yerde oluştu ancak orjinal tortuyla beraber kalıntı haline geldi.

Curiosity’nin önümüzdeki aylarda gerçekleştireceği analizler, Kızıl Gezegen’in bir zamanlar bakterilerin yaşamasına olanak veren şartlar sunup sunmadığını anlamayı hedefliyor. Eğer bir zamanlar Mars’ta mikroplar yaşadıysa, üç milyarlık kuraklıkta hayatta kalanlar da olabilir.

Curiosity, Bahçe Şehri’nin ardından ‘Artist’s Drive’ adı verilen daha yüksek bir bölgeye çıkacak. Kısa devre yaşadığı matkabındaki sorunun tamamen çözülmesi ümit edilen robot, Mars’ın geçmişteki sırlarını ortaya çıkarmaya kararlı.

Mars Uzay Laboratuvarı (MSL) görevinin proje müdürü yardımcısı olan Jet İtiş Gücü Laboratuvarı’ndan (JPL) Steve Lee, bir sonraki sondajın delerek değil, tekrarlı vuruşlarla yapılacağını belirtti.