Bilim insanları Antarktika üzerinde her yıl beliren ozon deliklerine nazaran, Kuzey Kutbu üzerinde beliren ozon deliğinin tehdit edici olabileceğini ifade etti.
Gökbilimciler Kuzey Kutbu üzerinde bugüne dek tespit edilen en büyük ozon tabakası deliğininin belirdiğini açıkladı. Avrupa Uzay Ajansı (ESA) tarafından yapılan açıklamada, ozon deliğinin büyümeye devam etmesi halinde kuzey enlemlerinde yaşayan insanlar için tehdit oluşturabileceği, öte yandan üç hafta içinden kapanmasının beklendiği ifade edildi.
Atmosferi kaplayan gaz örtüsünü temsil eden ozon tabakası, yıldız fırtılanalarından yayılan radyasyona karşı yeryüzünü koruyor. Her yıl, Antarktika üzerinde mevsimsel değişimler nedeniyle ozon deliği beliriyor ancak Arktik bölgesinde bu çok nadir yaşanıyor. Bilim insanları, Arktik üzerindeki en son ozon deliğinin 2011’de belirdiğini ve mevcut delikten çok daha küçük olduğunu belirtti. Bu yıl beliren deliğin, Grönland’ın yaklaşık üç katı büyüklüğünde (6.5 milyon kilometrekare) olduğu ifade edildi.
Nature’a açıklama yapan ESA araştırmacısı Martin Dameris, “Arktik üzerinde gerçek bir ozon deliğinin oluştuğunu ilk kez söyleyebiliriz” yorumunda bulundu.
Antarktika’da her yıl beliren ozon deliği, ani sıcaklık değişimleri ile insan kaynaklı hava kirliliğinden kaynaklanıyor. Antarktika kışında sıcaklıklar bir anda düştüğünde Güney Kutbu üzerinde yüksek irtifalı bulutlar meydana geliyor. Kloren ve bromür gibi sanayi sanayi kimyasallarının bu bulutlarda neden olduğu tepkimeler, ozon tabakasında erime başlatıyor.
Daha değişken hava sıcaklıklarının görüldüğü Arktik’te ise ozon tabakasını kemiren tepkimeler fazla görülmüyor. Ancak bu sene güçlü rüzgarların Arktik üzerinde soğuk havayı “kutup girdabı” içinde kilitlediği belirtildi. Hava girdabı, sıcaklığı düşürürken yüksek irtifada bulutlar oluşturdu. Böylece Kuzey Kutbu’nda görülmemiş bir ozon tabakası erimesi başladı.
Büyümeye devam etmesi tehdit oluşturabilir
Araştırmacılar, Güneş’in Arktik üzerine çıkmaya başlaması ile birkaç hafta içinde sıcaklıkların düzelmeye başlayacağını ve ozon deliğinin kapanmaya başlayacağını belirtti. Öte yandan, eğer delik büyümeye devam ederse Grönland’ın güneyinde yaşayan insanlar için tehdit çanları çalmaya başlayacak. Morötesi ışınlardan korunmak için insanların evlerinin camlarına filtre yerleştirmesi gerekecek.
Arktik üzerinde atmosferin normale dönmesi ümit edilirken, Antarktika’da son 40 yıldır gözlemlenen ozon delikleri son yıllarda giderek küçülmeye başladı. Dünya Meteoroloji Örgütü tarafından 2018’de sunulan veriler, son 20 yıl içinde Antarktika ozon deliğinin %1 ile %3 küçüldüğünü gösterdi. 2019’da ise deliğin büyüklüğü 1982’de ölçülen miktarın altına inmişti.
Antarktika üzerinde elde edilen başarının ağırlıkla 1987’de alınan ve zararlı kimyasalların önüne geçen uluslararası anlaşmalara bağlı olduğu belirtiliyor (her ne kadar bazı ülkeler buna uymamaya devam etse de). 2018’de yapılan incelemede, Çin’in atmosfere halen büyük miktarda zararlı kimyasal saçmaya devam ettiği anlaşılmıştı.
Umuyoruz ozon delikleri en kısa zamanda endişe olmaktan çıkar ve bilim insanları Arktik ile Antarktika’yı erimekten kurtarmanın çözümlerini bulur.
