Haberdeki tüm görseller Secrests of The Ice sayfasından alınan izinle paylaşılmıştır.
Küresel ısınma nedeniyle eriyen buzullar, Vikinglerin Norveç’teki kayıp Lendbreen dağ geçidinde yüzyıllardır buz altında saklı olan eşyalarını gün yüzüne çıkardı.
Artan atmosfer sıcaklıkları Kuzey Amerika, Alpler ve İskandinavya’da buzulların erimesine neden olurken, “buzul arkeolojisi” alanında birçok keşfin yapılmasına kapı aralıyor. Norveç’te yapılan en son keşif, insanların yüzyıllar öncesinde dağ geçitlerini avlanma, yaylacılık ve seyahat için çok daha sık kullandıklarına işaret etti.
Buzullaşmış Lendbreen dağ geçidinin arkeolojik eserlerle dolu olduğu ilk kez 1970 ve 80’li yıllarda keşfedilen Viking eserleri ile anlaşılmıştı. Bölgede buzul erimesinin zirveye çıktığı 2011’de başlayan incelemeler, geride kalan yıllarda Vikinglerin ardından kalan sayısız eserin keşfedilmesini sağladı.
1,900 metre rakımda gerçekleştirilen ilk incelemeler, bölgede Vikinglerin çok öncesinde, Demir Çağı’nda yapılan geyik avlarından kalma ok ve “korkutma çubukları” ortaya çıkarmıştı. Bu çubuklar, ucuna iple bir tahta parçası takılarak dik şekilde taşların arasına sıkıştırılan veya kara saplanan çubukları temsil ediyor. Rüzgarda ses çıkaran çubuklar, geyiklerin yönünü değiştirmesini ve avcılara onları okla vurmaları için yakın mesafeye girmelerini sağlıyordu.
Devam eden araştırmalar, bölgede kumaş ve giysi kalıntıları ile farklı eşyaların da keşfedilmesiyle sonuçlandı. Lenbreen geçidinin tepesindeki bir çöküntüde fosilleşmiş at dışkısının bulunması, dağ geçidinde sadece geyik avlanmadığının çok açık göstergesiydi.
Lendbreen dağ geçidi kış aylarında yağan kar ile tekrar kapandığı için bölgedeki araştırmalar 2015’e kadar sürdü. Ardından, 2018 ve 2019’da iki farklı keşif görevi daha düzenlendi. Geride kalan yıllarda, 250,000 metrekarelik alanın incelendiği Lendbreen, bilinen en büyük buzul arkeolojisi keşfi olarak kayıtlara geçti.
Kayıp Dağ Geçidi
Lendbreen dağ geçidi M.S 300 ile 1,500 yılları arasında bu bölgeden geçmiş insanların geride bıraktığı giysi ve eşyaların yanı sıra yük beygirleri ve kızakların kalıntılarını barındırıyor. Bölgede ayrıca taş yığını şeklinde mezarlar ve geçici olarak kullanılmış taştan yapılma barınaklar yer alıyor.
Antik kayıtlar, Lomseggen geçidinin üç farklı rota ile kullanıldığına işaret ediyor. Lendbreen’in bilinen geçitler arasında yer almaması, barındırdığı sayısız kalıntıya rağmen son derece ilginç. Bunun bir sebebi, coğrafi şartların oldukça zorlu olduğu bölgede buzulların insan faaliyeti izlerini sürekli saklamış olması olabilir.
Buzul arkeoloji alanlarında eriyen sular ve rüzgar kalıntıların yerini değiştirdiği gibi kullanılan rotaların da üzerini örtüyor. Kısaca bir eşya kaybolduktan sonra onu kaybolduğu yerde ve tek parça halinde bulmak neredeyse imkansızlaşıyor. Lendbreen’de 250 metre mesafeyle ikiye parçalanmış şekilde bulunan Bronz Çağı’ndan kalma kayak, buna bir örnek.
Lendbreen’i kullanan insanların yük beygirlerinden düşen veya kendi attıkları eşyalar yüzyıllar boyunca eryip tekrar buz altında kalırken, 2011’de başlayan büyük erimeler ile fark edilecek şekilde gün yüzüne çıktı. Buzulların ahşap, yün, kemik ve kumaş gibi organik materyalleri koruması, Vikinglere ait birçok eşyanın bırakıldığı gibi bulunmalarını sağladı. En çok rastlanan kalıntılar arasında ahşap eşyalar, ağaç kabukları ve kemik parçaları yer aldı.
Dikkat çeken kalıntılardan bazıları, dağ geçicinde konaklayanların inşa ettikleri taştan barınaklar civarında bulunan yük beygiri kemikleriydi. Kemikler üzerindeki analizler, bu hayvanların M.S 5 ve 6’ncı yüzyıldan bu yana kullanıldıklarına işaret etti. Yük beygirlerinin ağırklıklı olarak buz çatlakları ve yarıklarına düşerek öldükleri tahmin ediliyor. Dağ geçidinin çok uzun olmaması, hayvanların yem yetmediği için ölmüş olabileceği ihtimalini devre dışı bırakıyor.
Birçok bulguya kıyasla düştüğü yerde kalma ihtimali daha yüksek olan kalıntılar, demir at nalları. At nalları, böylece Vikinglerin kullanmış olduğu rotanın anlaşılmasını da sağlıyorlar. Dağ geçidi boyunca o kadar çok at dışkısı fosili bulunuyor ki, zemin birçok yerde kahvrengiye kaçan bir renge bürünmüş. Radyokarbon tarihleme yöntemi, dışkıların Demir Çağı ile Orta Çağa ait olduğunu gösterdi.
Norveç’te bulunan en eski kumaş
Lendbreen’de bulunan bir diğer ilhinç bulgu, dev sapanlara benzeyen ağaçtan oyma eşyalardı. Arkeolojik keşiflerde 60’tan fazla bulunan eşyaların muhtelemen yaprak yemlerinden kalan parçalar olduğu düşünülüyor. Yemler üzerinde yapılan analizler, M.S 700-1,400 yıllarına işaret ettiklerini gösterdi. Yapraklardan geriye kalan dalların yanı sıra, yükleri bir arada tutmak için kullanıldığı düşünülen ahşap kilitler ve tıkaçlar bulundu.
Tüm bunların yanı sıra, Vikinglerin yüzyıllar süren yolculuklarında kullanıldıkları giysilere ait parçalar da bulundu. Demir Çağı’ndan kalan, M.S 300’lü yıllara ait tunik, Norveç’te bulunan en eski giysi kalıntısını temsil ediyor. Ayrıca, farklı kumaşlardan dikilmiş bir eldiven ile çok sayıda ayakkabı da Lendbreen buzullarının erimesiyle gün yüzüne çıktı. Deriden yapılma ayakkabıların en iyi korunmuş olanı, 11’inci yüzyıla ait. Ayakkabının kenarları, soğuktan daha iyi korunmak için tüylerle kaplanmıştı.
Giysilerle beraber, birçok ilginç eşya da ortaya çıkarıldı. Bunlardan bir tanesi öreke olduğu düşünülen ve üzerinde semboller taşıyan 70 cm uzunluğundaki bir tahta parçasıydı. Bir diğeri, 11’inci yüzyıla ait olduğu anlaşılan ve çadır kazığı olduğu düşünülen ahşap bir parça. Diğer eşyalar arasında bir gezgin tarafından kaybedildiği düşünülen yine 11’inci yüzyıla ait bir bıçak ve yine aynı dönemden kalma iki uçlu bir ahşap parça bulunuyor. Bu eşyanın, kuzu ve keçi yavruları için emzik olarak kullanıldığı anlaşıldı. Bu bilgiyi veren, 1930’larda halen bu eşyanın kullanıldığına tanık olan Norveçlilerdi.
Lendbreeb’in kısa hikayesi
Radyokarbon tarihleme yöntemi, Lendbreen geçidinin M.S 300’lü yıllarda kullanılmaya başlandığını gösteriyor. Daha eski tarihlere ait kalıntılar arasında Demir Çağı’ndan kalma bir ok ve 4,000 yıllık ayı kafatası bulunuyor. Dağ geçidinin kullanmı, şehirleşme ve ticaretin giderek güçlendiği 1,000 yıllarında zirveye çıktı.
Lendbreen’i takip eden güzergahlar incelendiğinde, buradan geçenlerin Neto yaz çiftliklerine ve Sognefjord’a ticaret yapmaya gittikleri anlaşılıyor. Ticaretin ana girdisi ise tuz, arpa, balık ve geyikten elde edilen ürünlerdi. Bu bulgular, Lendbreen geçidindeki yolculuklarım hem kısa hem de uzun olduğunu gösteriyor. Ticareti yapılan diğer ana ürünler arasında hayvan yemi, ağaç kabukları, çiftlik hayvanları, yün ve yağ ile peynir gibi gıdalar yer alıyordu.
Lendbreen’de yapılan seyahetlerin 12 ve 13’üncü yüzyılda neden yavaşladığı tam olarak bilinmiyor. Bir sebep, Avrupa’da 75 milyon insanın ölümüne neden olan Kara Ölüm (Veba) olabilir. Yaz çiftliklerinde 1600’lü yıllarda faaliyetler artarak devam etse de, Lendbreen önemini yitirmiş bir dağ geçidi olmuştu. Zamanla, “kayıp dağ geçidi” haline geldi. Geçitte bulunan en eski kalıntı, 17’nci yüzyıla ait bir at kafatası. İlerleyen zamanlarda insanlar daha iyi yolların yapılması ile yaz çiftliklerine farklı güzergahlardan gitmeye başladı. Böylece, Lendbreen sayısız tüccar, gezgin ve yolcunun izlerini taşıyan buzul arkeolojisi alanına dönüştü.
