Uluslararası bir araştırma ekibi, Jüpiter’de birkaç Dünya’yı içine alacak büyüklükte bir soğuk nokta ortaya çıkardı. 14,000 km genişliğinde ve 12,000 km uzunluğundaki soğuk noktanın, Jüpiter’in auroralarından (Kuzey Işıkları) kaynaklandığı tahmin ediliyor.
İngiltere’nin Leicester Üniversitesi tarafından başı çekilen araştırmada keşfedilen karanlık nokta, Jüpiter’in kuzey kutup bölgesi yakınında yer alıyor. Her ne kadar yeni ortaya çıkarılmış olsa da, Jüpiter’in hava olaylarına ait veriler soğuk noktanın en az 15 yıldır üst atmosferde var olduğunu gösterdi. Gökbilimciler, Jüpiter’in karmaşık atmosfer yapısına dair yeni bir bulgu olarak sundukları soğuk noktanın birkaç gün veya hafta içinde şekil değiştirebildiğini, kapladığı alanın ise kalıcı olduğunu belirtti.
Jüpiter, Güneş Sistemi’ndeki Güneş’e mesafeli konumuna rağmen çok yüksek ısı üreten bir gaz devi. Gezegenin üst atmosferinde sıcaklık 426 ile 726 derece arasında değişiyor. Yeni keşfedilen ‘Büyük Soğuk Nokta’ ise bu bölgelerden yüzlerce derece daha soğuk; ortalama sıcaklık 73 derece civarında geziniyor.
Sır auroranın altında saklı
Geophysical Research Letters dergisinde yayımlanan araştırmada ilk kez ortaya konan soğuk nokta, gezegen astronomisi profesörü Tom Sallard ve ekibi tarafından tespit edildi. Sallard, Paranal Dağı’nda yer alan Avrupa Güney Gözlemevi’ne (ESO) bağlı VLT’nin en son teknoloji ile donatılan CRIRES cihazını kullandı. Yüksek çözünürlüklü kızılötesi spketrograf ile yapılan gözlemler, Jüpiter’in Kuzey Işıkları altında kalan atmosferine ait detaylar sundu.
Dünya’nın Kuzey Işıkları’na kıyasla, Jüpiter’in auroraları büyük miktarda ısı ortaya çıkarıyor. Dünya, atmosferindeki yüklü parçacıkların büyük kısmını Güneş’ten saçılan kozmik fırtınalarla alırken, Jüpiter’in bu ihtiyacını volkanik uydusu Io karşılıyor.
Gizmodo’ya açıklama yapan Stallard, “Bu da Jüpiter’in aurora oluşturan parçacıkları için daha büyük bir kaynağa sahip olduğunu gösteriyor. Jüpiter aurorasını oluşturan parçacıkların çeşidi daha az iken, Dünya’dakinden daha parlaklar” ifadesini kullandı.
Auroranın bu haliyle gezegenin çevresinde oluşan bir elektrik akımı olduğunu belirten Stallard, üst atmosferin ise ampül içindeki tel gibi direnç gösterdiğini belirtti. Sonuç olarak, nötr moleküller iyonları durdurmaya çalışırken, iyonlar da üst atmosferde gezinerek oldukça yüksek ısı üreten bir akımı tetikliyorlar. Bu iyonların parlaklığını ölçerek, gökbilimciler Jüpiter’in üst atmosferinde diğer bölgelerden çok daha soğuk olan sıradışı bölgeyi keşfetmeyi başardı.
Stallard’a göre bu hava olayının sebebi aurora bölgesi ve atmosferin alt katmanlarında hareket eden nötr hava olabilir. Stallard’ın açıklaması şu şekilde:
“Jüpiter ve Dünya’nın alçak atmosferinde iki bölge birbiriyle etkileşime girdiğinde bir girdap oluşturabilir. Bu durum hava şartlarını o bölgeye mahsus değiştirebilir. Yani, üst atmosferde belli bir bölgeye özgü soğuk bir bölge oluşuyor olabilir.”
İlginçtir ki, Stallard Dünya’da benzer bir hava olayının oluştuğunu ancak gezegenimizde auroraların çok değişken olmasından dolayı sadece birkaç saatte ortadan kalktığını söyledi.
Çok uzun süredir orada olabilir
Gökbilimciler geçmişe dönük araştırmalar yaptıklarında soğuk noktanın izlerine 1995-2000 yıllarında da rastladı. Mevcut 15 yıllık veri Büyük Soğuk Nokta’nın bazı zamanlarda çok bozulduğunu, bazı zamanlarda ise tamamen ortadan kalktığını gösterdi. Bu değişkenliğiyle, zaman içinde belirli değişim gösteren Büyük Kırmızı Leke’den de farklılaşıyor.
Stallard, “Büyük Soğuk Nokta neredeyse aynı noktada tekrar ve tekrar ortaya çıkıyor. Bu tıpkı iki binanın arasından ara sıra esen rüzgara benziyor” ifadesini kullandı. Stallard, Jüpiter’in aurorasının şeklini koruduğu binlerce yıl boyunca soğuk noktanın da var olduğunu düşünüyor. Dünya’nın manyetik alanının ne kadar hızlı değiştiği düşünüldüğünde, Jüpiter’in şeklini korumayı başarmış aurorası soğuk noktayı çok daha uzun bir süre var etmiş olabilir.
Büyük Soğuk Nokta’nın ortaya çıkarılması her ne kadar sürpriz olsa da, bilim insanları Jüpiter’in atmosferinde daha bilinmeyen birçok özelliğin saklandığına inanıyor. Bu özellikleri ortaya çıkarma sırası ise Jüpiter’in yeni elçisi Juno’da.
İlginizi çekebilir: Juno, Jüpiter’in aurorasından gelen sesleri ‘dinliyor.’
