Jupiter sisteminde gözlemler yapan Juno uzay aracının JunoCam görünür ışık kamerası ile gerçekleştirdiği gözlemler, Europa uydusunun kuzey ve güney kutuplarındaki buzul örtünün (kabuğun) bir zamanlar farklı bir yerde bulunduğuna işaret etti.
Uzay aracının Stellar Reference Unit (SRU) donanımı tarafından elde edilen yüksek çözünürlüklü görüntüler, buz kabuğunda tuzlu suyun ortaya çıkmasıyla ortaya çıktığı düşünülen pusa dair bulgular elde etti. JunoCam tarafından elde edilen veriler ışığında hazırlanan en son araştırma, Planetary Science Journal dergisinde, SRU bulguları ile JGP Planet dergisinde yayımlandı.
Juno, 29 Eylül 2022 tarihinde Europa’ya en yakın geçişini gerçekleştirerek yüzeye 355 km mesafeden gözlemler yaptı. JuoCam ve SRU tarafından çekilen toplam beş fotoğraf, Galileo uzay aracının 2000 yılında gerçekleştirdiği son yakın geçişte elde ettiği görüntülerden bu yana Europa’nın buzul yüzeyine ait en detaylı fotoğrafları temsil ediyor.
Juno’nun en son yakın gözlemi, Europa’nın ekvator bölgesine yakından bakma imkanı sundu. Görüntülerde incelenen buz blokları, duvarlar, uçurumlar ve gediklerin yanı sıra, JunoCam genişliği 20 ile 50 kilometre arasında değişen, dağılımı düzensiz ve dik yamaçlı duvarlara sahip çöküntüler tespit etti.
Europa’nın buzul örtüsünün altında bir okyanus yattığına inanılıyor. Yüzeyde tespit edilen oluşumların da aslında buzul kabuğunun kendi başına hareket ettiğine işaret eden “true polar wander” teorisini desteklediği düşünülüyor. Söz konusu teori, buzul örtünün kayalık iç kısımdan koptuğuna ve yüzey ile etkileşiminin çok daha güçlü olduğunu savunuyor.
Görüntülerde ortaya çıkarılan oldukça ilginç bir başka detay da var: Bir zamanlar 20 kilometre çapında bir çarpışma krateri olduğu düşünülen Gwern Krateri’nin, aslında birbiri ile kesişerek oval bir gölge oluşturan yamaçlardan ibarett olduğu anlaşıldı.
Kaynak: NASA/JPL-Caltech/SwRI
62’nci yakın geçiş Temmuz’da
Juno’nun en son geçişinde elde edilen beş fotoğraf arasında en yüksek çözünürlükü olanı, SRU tarafından elde edilen siyah-beyaz kare. SRU’nun özelliği, parlaklığı düşük yıldıları tespit etmek olduğu için düşük ışığa son derece hassas bir donanım. Görüntüde aşırı parlaklığı önlemek için kamera Europa’nın sadece Jüpiter ışığı ile aydınlanan (gezegenin yüzeyinden yansıyan güneş ışınları – ‘Jupiter shine’ olarak da biliniyor) yüzünü görüntüledi.
Kullanılan yöntem sayesinde Europe yüzeyindeki birbiri ile çakışan yamaçlardan koyu lekelere ve su buharına ait izlere kadar birçok detay gözlemlendi. Genişliği 37 x 67 kilometre olarak ölçülen ilginç bir yapıya ise şeklinden dolayı “the Platypus” adı verildi (yukarıdaki fotoğrafta sağ alt köşede).
Çok sayıda tepecik, keskin yamaçlar ve koyu kızıl-kahverengi materyali ile Platypus gözlemlenen en genç yapılardan biri. Kuzeyde kalan gövdesi ve güneydeki gagası çatlak bir ‘boyun’ formasyonu ile birleşen Platypus, çevresindeki alanı genişlikleri bir ile yedi kilometre arasında değişen sayısız buz bloğu ile bölüyor.
Europa’nın 29 Eylül 2022 tarihindeki yakın geçişte çekilen görüntüsü (NASA/JPL-Caltech/SwRI/MSSS. Image processing: Björn Jónsson (CC BY 3.0)
Juno ekibine göreü, yüzeydeki oluşumlar Europa’nın yüzeyi altında saklanan okyanustan yüzeye sızan tuzlu suyun izleri olabilir. Platypus’un yaklaşık 50 kilometre kuzeyinde yer alan ve koyu lekeler ile çevrelenmiş çift yamaçların, geçmişte gözlemlenen buzul yanardağların puslu kalıntıları ile benzerlik taşıdığı ifade edildi.
Bilim insanlarına göre, bulgular yüzeyde etkileşimlerin yaşandığına ve buzul örtü altında bir okyanus saklandığına işaret ediyor. SRU tarafından elde edilen görüntüdeki bulgulardan yola çıkarak, gelecekte NASA’nın Europa Clipper ve ESA’nın (Avrupa Uzay Ajansı) Juice misyonları için yön gösterici olabileceği düşünülüyor.
2024 baharında ateşlenecek olan Clipper görevi, Europa’nın yaşama uygun şartlar taşıyıp taşımadığını inceleyecek (Uyduya ulaşma tarihi 2030). 14 Nisan 2023’te ateşlenen ve Jüpiter sistemine Temmuz 2031’de ulaşması beklenen Juice ise Jüpiter’i, üç buzul uydusunu ve manyetosfer ile bugün çok görünen Jüpiter halkalarını inceleyecek.
Juno, Jüpiter sistemindeki 61’inci yakın geçişini 12 Mayıs tarihinde gerçekleştirdi. 62’nci yakın geçişin tarihi 13 Haziran olarak belirlenirken, gözlem irtifası 29,300 kilomete olacak.
Kaynak ve görseller: NASA
