Juno 2 gün içinde 2 büyük teknik sorun atlattı

Yaklaşık 5 yıl süren bir yolculuğun ardından Jüpiter sistemine ulaşan Juno, henüz gözlemlerine yeni başlamış olsa da teknik sorunlarla boğuşuyor.

Dünya’dan 960 milyon kilometre ötedeki Juno, Çarşamba sabahı Jüpiter üzerine saatte 210 bin kilometre hızla ikinci kez ‘dalışa’ geçti. 27 Ağustos’tan sonra gerçekleştirilmek istenen ikinci yakın gözlem, iki ciddi teknik sorun nedeniyle bir anda iptal oldu. Tüm bilimsel donanımları uyku moduna giren Juno, Jüpiter yörüngesindeki gezintisinde tek bir fotoğraf bile çekemedi.

Amerikan Astronomi Topluluğu (AAS) tarafından verilen bilgiye göre, Juno 19 Ekim’deki gözlemlerinde Jüpiter’in auroralarını inceleyecek ve gaz devinin atmosferi hakkında önemli bilgiler toplayacaktı.

Yetkililer, yaşanan teknik arızaların ardından Juno’nun Şubat 2018’de bitmesi planlanan görevinin bir veya iki yıl uzayabileceğini belirtti.

Yazılım hatasının nedeni henüz bilinmiyor

Southwest Araştırma Enstitüsü’nden Scott Bolton, “Juno’nun 19 Ekim’de karşılaştığı teknik sorun üzerine donanımlarını otomatik olarak uyku moduna soktuğunu” ifade etti. Bolton, Juno’nun uyku moduna girdiğinde ‘kameralarını ve diğer tüm bilimsel donanımlarını kapattığını ve Dünya’dan gelecek sinyali alabilmek için Güneş’e döndüğünü’ belirtti.

NASA, ABD yerel saatiyle 19 Ekim sabahı yaşanan sıkıntının ardından açıklama yaparak “Juno’nun iyi durumda olduğunu ve tam fonksiyonlu çalışabilmesi için çalıştıklarını” duyurdu.

Bolton ise yaşanan sorunun nedeni hakkında henüz emin olmadıklarını söyledi: “Bence hepimizin korktuğu yoğun radyasyon kuşaklarından kaynaklanmadı. Çünkü yazılım hatası Juno Jüpiter’in bulutlu zirvesine ulaştıktan 13 saat sonra belirdi.”

Yörünge manevrası Aralık’a ertelendi

Maalesef Juno’nun baş etmesi gereken tek sorun yazılım hatası değil. Juno, 19 Ekim günü Jüpiter gözlemleri için kritik önem taşıyan bir manevra yapacaktı. Ana motorunu ateşleyerek Jüpiter etrafında şu an 53 günde tamamlanan yörüngesini, 2 haftada tamamlanacak bir çembere daraltacaktı. Bu sayede, Jüpiter yüzeyine ait gözlemler 4 kat artırılacaktı.

Ancak yerden kontrollü rutin bir test esnasında NASA mühendisleri bir sorunla karşılaştı. Motorun ateşlenmesi öncesinde basıncı ayarlaması gereken iki vana düzgün çalışmıyordu.

Bolton, “Vanalar biraz yapışkan olabilir… Bu yüzden sorunun kaynağını ortaya çıkarıncaya kadar motorun ateşlenmesini ertelemeye karar verdik” dedi.

NASA, 13 Ekim’de yapılan açıklanmada Juno’nun dar yörüngeye oturmak için motorlarını 11 Aralık’Ta ikinci kez ateşleme fırsatının bulacağını belirtmişti. Söz konusu tarihte, Juno gaz devine üçüncü kez en yakın geçisişini (perijove) gerçekleştirecek.

Yakın geçişler (dalış olarak ifade edebiliriz), uyduların yörüngelerindeki gök cisimlerini belli bir müddet yakın çekimde gözlemlemelerini sağlıyor. New Horizons, 14 Temmuz 2015’te gerçekleşen yakın geçişle Plüton sistemini gözlemlemişti.

Bulutların tepesinden Jüpiter’e bakış

NASA, Juno’nun teknik sorunlarını çözümlemek için uğraşırken, 27 Ağustos’ta yaptığı yakın geçiş esnasında elde edilen veriler analiz edilmeye devam ediyor.

Juno’nun mikrodalga radyometresi ile toplanan verilerle oluşturulan fotoğraf, Jüpiter’in katmanlarını gösteriyor. Bolton, gaz devinin soğan gibi dilimlenmiş haline benzettiği görüntüsünün ‘uzay keşfi tarihinde bir ilk olduğunu’ belirtti.

Bolton, ‘Jüpiter’in derinliklerinde halen bölge ve kuşakların var olduğunu’ belirtiken, gaz devinin içindeki sistemin halen evrim geçiriyor olabileceğini söyledi.

Bolton, “Bu bulgu birçok gökbilimciyi şaşırttı. Jüpiter’in bu kadar derin bir sisteme sahip olduğunu bilmiyorduk. Derinliklerinde, Jüpiter yüzeyi ile hem benzerlik hem de farklılıklar gösteriyor” dedi.

Bolton ve meslektaşları tarafından yapılan açıklama, ‘vatandaş bilim insanlarının’ hazırladığı bir Jüpiter fotoğrafı da sunuldu. Gezegen Bilimi Enstitüsü’nden Candice Hansen’in gösterdiği fotoğraf, Jüpiter’in güney kutup noktasının sahte renkli halini (bilgisayarda renklendirilen) gösteriyor.

“Jupiterrise” adını taşıyan kare, güney kutup noktasında ‘kaynayan’ girdapları ve Dünya boyutundaki kasırgaları gözler önüne seriyor. Bu kasırgaları net bir şekilde gösteren kare ise aşağıda:

Bir diğer amatör gökbilimci elinden çıkan fotoğraf, Jüpiter’in yarısının yansıtılmasıyla hazırlanmış. Biilgisayarda sarı renge boyanan Jüpiter’e dikkatli baktığınızda, oluşan Smiley’i görebilirsiniz.