Japonya Uzay Ajansı (JAXA), 20 Ocak’ta Ay yüzeyine benzersiz bir iniş yapan ve güneş panelleri çalışmadığı için temasın kaybedildiği SLIM (Smart Lander for Investigating the Moon) uzay aracı ile yeniden iletişim kurmayı başardı.
Ana görsele dikkatli bakın. Ay’a insan yapımı bir uzay aracının ilk kez başarıyla ulaşmayı başardığı 1959’dan bu yana (Sovyet yapımı Luna 2), derin uzay keşfi böyle bir sahneye tanık olmadı. JAXA tarafından Ay yüzeyini incelemesi için geliştirilen SLIM uzay aracının taşıdığı iki mikro yer gözlem aracından biri tarafından çekilen fotoğraf, SLIM’i ‘nokta atışı’ iniş pozisyonunda tepe taklak gösteriyor.
SLIM, 7 Eylül tarihinde Tanegaşima Uzay Merkezi’nden ateşlendi ve üç aydan biraz daha fazla süren yolculuğunun ardından Ay’ın ‘Mare Nectaris’ bölgesindeki iniş noktasına 100 metreden daha az bir sapma ile 20 Ocak günü iniş yaptı. Japonya, tarihi başarı ile Rusya, ABD, Çin ve Hindistan’ın ardından Ay’ın yüzeyine başarıyla bir uzay aracı indirmeyi başaran beşinci ülke oldu. Hem de benzersiz bir görüntü eşliğinde. SLIM’in yüzeye iniş yapmadan önce serbest bıraktığı ve her biri yaklaşık 2.1 kg ağırlığındaki, beyzbol topu kadar büyük yer gözlem araçlarından biri, uzay aracının tepe taklak haldeki görüntüsünü çekti. 90 gram ağırlığındaki iletişim donanımı ile Dünya’ya tarihi fotoğrafı gönderdi.
JAXA, 25 Ocak’ta yayınladığı fotoğraf ile yaptığı açıklamada, SLIM’in ters iniş pozisyonu nedeniyle güneş panellerini açamadığını ve enerji toplayamadığı için iletişim kurulamadığını belirtti. İki otonom yer gözlem aracı, LEV-1 ve LEV-2 (aynı zamanda Sora-Q olarak da biliniyor) görevlerine başarıyla devam ediyor.
SLIM üzerindeki kameralardan biri tarafından elde edilen bir kare. Kaynak: JAXA / RITSUMEIKAN UNIVERSITY / THE UNIVERSITY OF AIZU
Moon Sniper halen hayatta
SLIM Ay iniş aracı aynı zamanda Moon Sniper olarak adlandırıldı ve nokta atışı inişi ile bu adın hakkını verdi. Güneş panellerinde yaşanan sorun nedeniyle SLIM ekibi inişin 2,5 saat ardından uzay aracını ‘kapattı.’ İniş sırasında ise neyin ters gittiği tam olarak anlaşılamadı. Yerden yaklaşık 50 metre yükselikte SLIM engel önleyici manevra gerçekleştirdi ve iki motoru bir anda çalışmayı keserek uzay aracının sürüklenmesine neden oldu. Motorların neden kapandığı konusunda inceleme devam ediyor. SLIM, nokta atışı inişini gerçekleştirmek için algorismaların sadece birkaç saniye içinde konumu kesinleştirmesi gereken fotoğraf eşleştirme teknolojisi kullandı.
Güneş panellerinin büyük kısmı batıya bakıyor olsa da, SLIM’in halen enerji alabileceği belirtilmişti ve 29 Ocak günü JAXA uzay aracı ile temas sağlandığını açıkladı. Öyle ki, JAXA çok-bantlı spektral kamera ile bilimsel çalışmaların başladığını belirtti. Kapanmasından önce SLIM üzerindeki kameralar ile etrafını incelemeyi de eksik etmemişti.
Açıklamada, SLIM’in belirlenen iniş noktasının sadece 55 metre doğusuna indiği ifade edildi. Geçmişteki Ay iniş görevleri için 10 km içerisindeki alana iniş yapmanın başarılı kabul edildiğini not düşelim. NASA, 25 Ocak tarihinde Ay Yörünge Kaşifi (LRO) ile SLIM’in Theophilus krateri yakınında gözlemledi:
SLIM’in Ay yörüngesinde çektiği görüntüler:
Japonya’nın elde ettiği başarıda çektiği zorluklara bakarak, Ay’a ulaşmanın halen ne kadar zor olduğuna dikkat çekmemiz lazım. Her ne kadar ilk insanlı görevden bu yana 54 sene geçmiş olsa da, Ay’a son yıllarda düzenlenen birçok keşif görevi başarısız oldu. 2023’te düzenlenen Ay görevlerinin neredeyse yarısı başarısız olurken, yüzeye gönderilen üç uzay aracından sadece bir tanesi başarılı oldu ve Hindistan Ağustos’ta Ay’a inmeyi başaran dördüncü ülke olarak tarihe geçti.
Japonya’nın on yıllardır üzerinde çalıştığı proje de birçok engele takıldı. Mart 2023’te Japonya’nın geliştirdiği en yeni roket H3 deneme ateşlemesinin ardından yaşanan hatanın ardından kendi kendine imha komutu ile infilak etti. Nisan 2023’te Tokyo merkezli ispace özel uzay-havacılık şirketi tarafından geliştirilen Hakuto-R uzay aracı da iniş denemesinde başarısız oldu.
SLIM ile elde edilen başarı derin uzay görevlerinin asla kolay olmayacağına bir örnek iken, Ay’ın güney kutbuna astronot göndermeyi planlayan ve kolonileşme planları üzerinde çalışan ABD ile Çin için önemli örnek teşkil ediyor.
SLIM navigasyon kamerası tarafından elde edilen kare, baş aşağı olduğu için döndürülüp yayınlandı. Kaynak: JAXA
Ana görsel: SLIM/X.com
