Küresel iklimdeki değişikliklerin her ne kadar insan hayatındaki etkileri üzerine yoğunlaşıyor olunsa da, iklim değişikliği bizim dışımızdaki canlıların yaşama şeklini de olumsuz yönde etkiliyor. Yaklaşık dokuz milyon bitki ve hayvan türü küresel iklim değişikliğinden kaynaklanan sebeplerden ötürü risk altında ve korunmaya ihtiyaç duymaktadır. İklim değişikliğinin neden olduğu ekolojik bozulma diğer faktörlere göre daha yavaş gerçekleşiyor olsa da önlemi şimdiden alınmalıdır.
İklim krizi derinleşirken yaşamın temelini oluşturan biyoçeşitlilik de şimdiye kadar görülmemiş bir hızda azalıyor. 1980’li yıllardan itibaren daha belirgin hale gelen küresel ısınma ve küresel iklim değişikliği su kaynaklarının azalması, besin kıtlığı, enerji sıkıntısı, kuraklık, çölleşme, göç gibi sosyoekonomik ve politik etkilerinin yanında doğal peyzaj dokusunun bozulması, ekosistemler, türler ve gen kaynakları gibi biyolojik çeşitliliğin temel parçaları olan sistemleri de olumsuz etkiliyor. İklim değişikliği, biyolojik çeşitlilikte yaşanan kaybın en büyük nedenlerinden biri olarak öne çıkıyor. Uzmanlar, küresel ortalama sıcaklığın 2100 yılına kadar 2°C yükselmesi durumunda, günümüzde var olan bitki türlerinin %18’ini ve memeli türlerinin %22’sini kaybedeceğimizi tahmin ediyor. Araştırmacıların iklim değişikliğinin önüne geçmek için gösterdikleri gayretin yanı sıra bitki ve hayvan türlerinin değişen iklim koşullarına nasıl adapte olacağının da çalışmalarını yürüttükleri biliniyor.
Dünya Doğayı Koruma Vakfı ve Londra Zooloji Derneğinin 2020 yılında yayımladığı raporda takipte oldukları canlı türlerinin popülasyonlarında %68 oranında azalma tespit edildiğini belirtiyor.
Bitki ve Hayvan Türlerinin Kaybı Ne Anlama Geliyor?
Dünya iklim krizinin büyüklüğüne odaklanmaktan ne yazık ki onun alt branşlarıyla ilgilenmekte geç kalıyor. Bu durum da görmezden gelinen sorunların büyümesine neden oluyor. Biyoçeşitlilik krizi de bu sorunlar arasında en göze çarpanı olarak öne çıkıyor çünkü Uluslararası Doğa Koruma Birliğine göre sadece 2020 yılında 15 canlı türünün nesli tükendi. Hayvan türlerinin varlığı da bitki türlerinin çeşitliliğinin artmasına ve devamlılıklarını korumasına yarıyor. Birbirini besleyen bu iki zincirde gerçekleşen herhangi bir eksilme veya kopma bir domino etkisi yaratıyor. Örneğin; Doğa Koruma Merkezi Biyolojik Çeşitlilik Koruma Programı Koordinatörü Dr. Özge Balkız, “Özellikle arılar, kelebekler, bazı kuş ve memeli türleri, temel besin bitkilerinin çoğalmasını sağlıyor. Bu faydanın ekonomik karşılığı her yıl 235 ile 577 milyar dolar arasında” diyor. IPBES’in 2019 yılında hazırladığı rapor da bunu doğrular nitelikte. Raporda Dünya üzerinde tüketilen besinlerin (kahve, kakao, sebze) neredeyse yüzde 75’inin hayvan tozlaştırmasına bağlı olduğu belirtiliyor.
Biyoçeşitlilik Neden Azalıyor?
Küresel iklim değişikliğine bağlı olarak azalan biyoçeşitliliğin hızı giderek artıyor. IPBES’in –Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services– hazırlamış olduğu rapor bize bu konuda önemli tespitlerde bulunuyor. Birleşmiş Milletler bünyesinde yapılan araştırmalar neticesinde hazırlanan kapsamlı raporda öne çıkarılan en önemli sorunlar toprak ve su kullanımındaki değişiklikler ile bitki ve hayvan türlerinin aşırı tüketimi olarak belirtilmiştir. Dolaylı nedenler olarak belirtilen sorunlardan bazıları da kontrolsüz şehirleşme, ormansızlaşma ve büyüme-tüketim odaklı ekonomik sistemlerdir.
Türkiye’de özellikle İTÜ ve Hacettepe Üniversitesinde biyolojik çeşitliliğin azalmasına yönelik çalışmalar hızlanırken sorunların yalnızca iklim değişikliği merkezinde toplanmaması gerektiği ve diğer nedenlerin de öne çıkarılmasının elzem durumda olduğu genel kanı haline gelmiştir.
Sonuç olarak küresel ısınmanın önümüzdeki on yıllardaki boyutu türlerin devamlılığı için büyük önem teşkil ediyor zira ısınma 1,5°C’de sabit tutulabilse dahi bitkilerin yüzde 8’i, omurgalıların yüzde 4’ü bu durumdan zarar görüyor. Sadece bu veri bile küresel ısınma ile mücadele edilen her dakikanın kıymetini gözler önüne seriyor.
KAYNAKÇA
https://m.bianet.org/bianet/iklim-krizi/216633-iklim-krizi-biyolojik-cesitliligi-yok-ediyor
DEMİR, Aynur, Küresel İklim Değişikliğinin Biyolojik Çeşitlilik ve Ekosistem Kaynakları Üzerine Etkisi, A.Ü.
