Hitomi uzay boşluğunda kaybolabilir

Japonya Uzay Havacılık Ajansı (JAXA) tarafından sessiz sedasız uzaya ateşlendiğinde birçoğumuzun haberi olmayan Hitomi astronomi uydusu, yörüngede yaşadığı beklenmedik sorunlarla bir anda gündeme oturdu. Uydunun Dünya’ya düzenli sinyal göndermeyi başaramaması, yıllardır göz ardı edilen uzay çöplüğü sorununun yakın gelecekte çok büyük sorunlara yol açabileceğine dair ilk sinyal olarak beliriyor.

17 Şubat 2016’da fırlatılan Hitomi, 26 Mart’ta göreve başlaması gerekirken Dünya’ya sadece bir sinyal gönderebildi. Uydunun nerede olduğu ve neden göreve başlamadığı anlaşılamazken, 28 Mart günü 1,5 saat aralıkla iki sinyal daha Dünya’ya ulaştı.

JAXA ve ABD Müşterek Uzay Operasyonları Merkezi’nden (JSpOC) gelen açıklamalar, uydunun büyük olasılıkla uzay çöplüğünde gezinen enkaz parçalarının hedefi olduğunu ve parçalandığına işaret ediyor.

Hitomi’nin görevine devam edememesi, astronomi dünyası için çok büyük bir kayıp olacak. Uydu, NASA, Kanada Uzay Ajansı ve Avrupa Uzay Ajansı’ndan temin edilen en ileri teknoloji donanımlar taşıyor. Sahip olduğu donanım, Hitomi’nin karadeliklerin olay ufkuna hareket eden kozmik materyalin hareketini takip edebilecek kadar mükemmel bir gözlem gücüne sahip olmasını sağlıyor.

İleri teknoloji ürünü olan Hitomi, nihayetinde oldukça pahalı bir uzay aracı. JAXA’nın yabancı uzay ajanslarından aldığı donanımlar hariç, uydu 273 milyon dolara mal oldu. Ateşlenmesinin üzerinden sekiz hafta geçmeden devre dışı kalma ihtimali ise astoronomi dünyasının tüylerini diken diken ediyor.

‘Zarar ciddi ölçüde değil’

Hitomi’den sinyal alınamadığı için uydunun başına ne geldiği de net olarak bilinmiyor. JSpOC tarafından Cumartesi günü yapılan açıklamada, uydunun etrafında ‘beş küçük nesne’ olduğu belirtildi. JAXA, uydu ile kısa süreli iletişim kurmayı başarırken, yer teleskopları ve radar verileri uydu etrafında en az bir nesne tespit etti.

JAXA, BBC’ye Hitomi’nin başına ne geldiği hakkında bilgileri olmadığını açıkladı. Harvard-Smithsonian Astrofizik Merkezi’nden Jonathan McDowell ise uydunun bataryasının patlamış veya bir gaz sızıntısı yaşanmış olabileceğini öne sürdü.

This update from @ISAS_JAXA is VERY GOOD NEWS! Hitomi was still alive yesterday. Unclear if possible to command it and stop the tumble.

— Jonathan McDowell (@planet4589) March 29, 2016

McDowell, dün attığı Tweet’te halen Dünya yörüngesinde gezinen Hitomi’nin Şili üzerinden geçerken kesik sinyaller gönderdiği ve göreve devam etme ihtimali olduğunu belirtti. McDowell, tespit edilen enkaz parçalarının Hitomi’den kopan ancak çalışmasını engellemeyecek parçalar olabileceğini ifade etti.

McDowell, dün attığı son tweet’te ‘Hitomi (nam-ı diğer ASTRO-H) etrafındaki enkazın henüz kataloglanmamış olduğunu belirtti.

I'll note the ASTRO-H debris objects have *not* been cataloged yet (not clear they will be)

— Jonathan McDowell (@planet4589) March 30, 2016

BBC’ye yorum yapan bir diğer isim, Singapur Üniversitesi’nden Profesör Goh Cher Hiang ise ‘denetleme ve destek sistemlerinin ateşlenmeden önce enkaz gibi riskleri tespit edeceğini’ söyledi. Hiang’a göre uzay enkazına rağmen uydu kaybetmek nadir bir durum.

Gelişmeler, Hitomi’nin ebediyen uzayda kaybolacağı anlamına gelmiyor. JAXA, beş sene başıboş gezindikten sonra Akatsuki uydusunu kontrol etmeyi başarmış ve Venüs yörüngesinde gözlemlere devam etmişti. İletişim sorunu aşılırsa, Hitomi’nin de kurtulması ümit ediliyor.