Yüksek dozda radyasyona dayanabilmeleri ile bilinen hamam böceklerinin, atom bombasından da sağ çıkabileceğine dair inanış ne kadar gerçekçi?
Yeryüzüne dinozorların hakim olduğu Jura Dönemi’nden bu yana 200 milyon yıldır hayatta olan hamam böcekleri, dinozorların sonunu getiren asteroit çarpışması ve diğer kitlesel ölümlerden sağ çıkmayı başardı. Hamam böcekleri hakkındaki mit, potansiyel bir Üçüncü Dünya Savaşı’nın ardınan yeryüzünde kalacak tek canlı olacakları yönünde. Bu inanışın kaynağı ise 1945’te Hiroşima ve Nagazaki atılan atom bombalarının ardından harabeye dönen şehirlerde bu böceklerin canlı halde görülmesi. Peki gerçekten hamam böcekleri olağanüstü bir yıkıcı kuvvete sahip radyasyona direnebilir mi?
Bu sorunun cevabı hayır. Hamam böcekleri kendilerine özgü anatomik yapıları ve yavaş hücre döngüleri sayesinde yüksek miktarda radyasyona dayanabilirler. Ancak bir nükleer patlamanın ardından ortaya çıkacak yüksek miktardaki ısıya ve enerjiye direnç gösteremezler. Yine de, hamam böceklerinin termonükleer bombaların ortaya çıkardığı radyasyon miktarına bile dayanabileceği biliniyor.
Hamam böcekleri ne kadar radyasyona dayanabilir?
Discovery Channel tarafından bu sorunun cevabını bulmak için Alman hamam böcekleri üzerinde yapılan deneyde, Kobalt-60 metalinin üç seviyesi kullanıldı.
Deneye baz kabul edilen 1,000 radon birimi (rads) ile başlandı. Söz konusu miktar, yetişkin bir insanı 10 dakika içinde öldürebiliyor. Farklı gruplara ayrılan hamam böcekleri ardından sırasıyla 10,000 ve 100,000 rad radyasyona maruz bırakıldı. Deneyin ne kadar güçlü olduğunu anlamak adına, Hiroşima’ya bırakılan bombanın yaydığı radyoaktif gama ışınlarının 10,000 rad gücünde olduğunu not düşmek gerekir. Deneye tabii tutulan böcekler, bu seviyede hayatlarını kaybetti.
Yine de Melbourne Üniversitesi’nden biyolog Mark Elgar, Mythbusters programında yapılan deneyin tamamen gerçeği yansıtmadığı düşüncesinde. Çünkü yapılan deney, böceklerin radyasyona maruz kaldıktan sonra kaç gün yaşadıklarını gözlemledi. Belli bir sürenin ardından yumurta bırakıp bırakmadıkları ise incelenmedi.
İnsanların tek seferde 5 rem radyasyona direnç gösterebildiği biliniyor. Bu birim, radyasyonun insan dokusunda hasara neden olduğu spesifik başlangıç limitini temsil ediyor. İnsanlar için öldürücü seviye, 800 rem. Birçok insan, hayatları boyunca ortalama 16 rem radyasyona maruz kalarak yaşıyor.
Hamam böcekleri ise öldürücü seviyede radyasyona dayanıklılık göstermek konusunda insanlardan kat be kat daha başarılı. Amerikan hamam böcekleri için öldürücü doz 67,500 rem. Alman hamam böcekleri için bu seviye 90,000 ile 105,000 rem arasında! Bu da, bazı hamamböceklerinin bir termonükleer bomba patlamasından yayılacak radyasyona dayanabileceğine işaret ediyor.
Hamamböcekleri nükleer patlamalara nasıl dayanabilir?
Hücreler radyasyona en çok bölünme esnasında hassastır. Hamam böcekleri haftada sadece bir kez kabuk değiştirir, hücreleri ise 48 saatlik süreçte bölünür. Bilim insanları, bir nükleer patlama esnasında ve sonrasında bu böceklerin dörtte üçünün iyonlaşan radyasyona çok fazla maruz kalmayacağını düşünüyor.
İnsanlar ise hücreleri sürekli bölünme halinde olduğu için radyasyona son derece hassastır. Kısaca, her ne kadar yüksek miktardaki radyasyona dayanacak olsalar da, hamam böcekleri bir nükleer patlamanın şiddetine karşı koyamaz. Patlama esnasında ortaya çıkan anormal ısı ve atmosferde yayılan iyonlaşmış radyasyon, hayat için en öldürücü etkiyi temsil eder. İyonlaşmış radyasyon canlı hücresindeki DNA’yı tahrip eder ve ölüm sürecini tetikler.
Hamam böcekleri eğer patlamadan saklanırsa saçtığı radyasyona bir süre dayanacak ve hayatta kalacaktır. Ancak bu nükleer patlamaya dayanabildikleri anlamına gelmez. Yüzeydeki bir canlı gibi maruz kalmaları halinde muhtemelen ısı ve şiddet sonucu geride atomları bile kalmayacaktır.
Kaynaklar:
