Jüpiter’in 75 ile 90 katı büyüklüğünde olduğu belirtilen dev kahverengi cücenin yüzey sıcaklığı, yıldızımızdan %38 daha yüksek.
Güneş’in yüzeyindeki sıcaklık yaklaşık 5,500 derece. Avrupa Güney Gözlemevi’ne ait Çok Büyük Teleskop (VLT) tarafından tespit edilen ve WD 0032-317B olarak adlandırılan devasa gök cisminin yüzey sıcaklığı ise yaklaşık 7,800 derece.
VLT tarafından 2019 vev 2020 tarafından gözlemlenen dev kahverengi cücenin keşfi, 14 Ağustos 2023 tarihinde Nature Astronomy dergisinde yayımlanan makale ile duyuruldu.
Yıldızlar ile gezegenler arasında kalan özellikleri ile farklılaşan kahverengi cüceler Jüpiter gibi gaz devlerinden büyük olsalar da küçük yıldızlardan küçük kalıyorlar. Kütleleri çekirdeklerindeki hidrojeni nükleer füzyon için yakmaya yetmediği için kahverengi cüceler “başarısız yıldızlar” (failed stars) olarak da biliniyor.
WD 0032-317B’yi keşfeden astronomlar, gök cismini “radyasyona maruz kalmış bir Jüpiter benzeri” olarak ifade ediyor. Kahverengi cüce, Dünya’dan 1,406 ışık yılı mesafede yer alan bir beyaz cücenin yörüngesinde yer alıyor. Analizler, kahverengi cücenin yaklaşık bir milyon önce yıldızı ile bir gaz sarmalı içerisinde yer aldığına işaret ediyor.
WD 0032-317B’nin fazlasıyla dikkat çekici olması, yıldızların parlaklıkları ve etkin sıcaklıklarını haritaya döken Hertzsprung-Russell diyagramındaki diğer kahverengi cücelere ters düşmesi. Sebebi, kahverengi cücelerin diyagramda yer alan en soğuk ve parlaklığı düşük cisimler arasında yer alması. Bir diğer ilginç detay, Dünya-Ay arasında olduğu gibi dev kahverengi cüce ile yıldızı gel-git kilidine sahip. WD 0032-317B’nin bir yüzü daimi olarak yüzey sıcaklığı yaklaşık 36,800 derece olan yıldızına bakıyor. Kahverengi cücenin karanlıkta kalan kısmında ise yüzey sıcaklığı 941 derece civarında…
Kahverengi cücelerde Jüpiter’de görülen kutup fırtınalarının benzerlerine rastlandığı 2021’den bu yana, bu esrarengiz gök cisimlerine “sıcak Jüpiterler” tanımlaması da yapılıyor. Öte yandan, yüzey sıcaklığı sıfırın altına düşen kahverengi cüceler de meevcut. Ağustos 2020’de keşfi duyurulan ve “Planet 9” olarak adlandırılan kahverengi cücenin yüzey sıcaklığı yaklaşık -23 derece olarak tespit edilmişti. Bu oldukça nadir özelliğin, gök cisminin bir “rogue planet” yani yıldızının yörüngesinden savrularak kendi başına hareket etmesinden kaynaklandığı belirtiliyor.
Kahverengi cücelerin şaşırtıcı özellikleri sıcaklıkları veya boyutları ile de sınırlı kalmıyor. Henüz geçtiğimiz ay yayımlanan bir diğer araştırmada, ZTF J2020+5033 olarak kahverengi cücenin yörünge süresinin sadece iki saat olduğu belirtildi. Adını kendisini tespit eden Zwicky Transient Facility’ten alan kahverengi cüce Jüpiter’in 80 katı büyüklüğünde iken, yüzey sıcaklığı yıldızına çok yakın olmasına rağmen yaklaşık 1420 derece.
Kahverengi cücelerin yer aldığı sistemler ve gezegen ile yıldızlar arasında kalan özellikleri daha iyi gözlemlemek için James Webb Uzay Teleskobu’nun (JWST) devreye girmesi bekleniyor…
Ana görsel: NOIRLab/NSF/AURA/P. Marenfeld/Acknowledgement: William Pendrill
