Güneş tutulması uzayda mükemmeldi

Tüm Avrupa ve Türkiye’nin heyecanla beklediği Güneş tutulması, bulutların filtresine takıldı. Avrupa’nın genelinde ve Türkiye’de gözlemlenmesi beklenen parçalı Güneş tutulması, bulutların üzerinde gerçekleşince yerden gözlem yapmayı uman milyonların hevesi de kursağında kaldı.

Nadir tanık olduğumuz gök olaylarından tam Güneş tutulması, Avrupa, Ortadoğu ve Kuzey Afrika’da milyonların hevesini kursağında bıraktı. Kötü hava şartları nedeniyle Ay’ın Dünya’ya düşmesi gereken gölgesi bulutlara takıldı. Türkiye’de dahil olmak üzere birçok Avrupa ülkesinde satın alınan tutulma gözlükleri bir işe yaramadı. Milyonlar, tutulmayı internetten canlı olarak seyretti. Gökyüzünün açık olduğu yerlerde dışarıya hücum edenlerin güneş gözlüğü ile yetinmesi dikkatlerden kaçmadı.

Birçokları için gökyüzüne bakmaya gerek kalmamış olsa da, tutulmayı yörüngede gözlemleyen astronotlar olağanüstü fotoğraflar elde etti. Uluslararası Uzay İstasyonu’nda (UUİ) görev yapan İtalyan astronot Samantha Cristoforetti, tam Güneş tutulmasının safhalarını çektiği fotoğraflarla internette paylaştı.

Cristoforetti’nin çektiği görüntüler, internetin en büyük gözlem aracımız haline geldiğinin de bir kanıtı gibi. Birçokları harika manzaraya kendi gözleriyle tanıklık edemese de, günlerce bakmaktan sıkılmayacağımız harika görüntüler interneti doldurdu.

Samantha Cristoforetti’nin çektiği 21 karenin tümüne bakmak için tıklayın.

ESA’nın Proba-2 uydusu ise tutulmayı böyle gözlemledi:

Dünya’yı karartan leke

Tam Güneş tutulmasının nasıl gerçekleştiği hakkında günlerdir haber yazan biri olarak, ‘kendisini’ gördüğüm bir fotoğraf da buldum.

NASA’nın fotoğraf arşivinde yer alan fotoğrafta, 11 Ağustos 1999 tarihinde yaşanan Güneş tutulmasının Dünya üzerinde nasıl belirdiği görülüyor.

Mir uzay istasyonundan çekilen fotoğraf, Dünya üzerinde saatte 2000 kilometre hızla ilerleyen Ay’ı gölgesini gözler önüne seriyor. Fotoğrafın sol üst köşesinde yer alan iki beyaz nokta, sırasıyla Jüpiter ve Satürn.

Ay’ın gölgesiyle karanlığa gömdüğü coğrafyada ve yakınlarında yer alanlar, Güneş’in tamamen yok olduğu ve etrafından sadece silik ışınlar saçtığı bir noktaya dönüştüğüne tanık oluyor.

Tam tutulmanın uzağında kalan bölgeler ise parçalı Güneş tutulması yaşıyor. Eğer bulutlar engellemeseydi. Türkiye Güneş’in yüzde 40’ı Ay tarafından örtülmüş halini görebilecekti. Güneş, Ay ve Dünya’nın aynı hizaya gelmesinde oluşan durum, yörünge hareketlerindeki farklı eğimlerden dolayı her coğrafyada farklı gözlemleniyor.

Ay’ın iki gölgesi

3746 km çapındaki soğuk bir kaya parçası olan Ay, Dünya’nın etrafındaki bir dönüşünü 29,5 günde tamamlıyor. Peki neden her ay bir kez Güneş tutulması olmuyor?

Bunun nedeni iki gök cisminin eliptik yörüngesindeki farklılıklara bağlı. Ay’ın Dünya etrafındaki yörüngesi, Dünya’nın Güneş etrafındaki yörüngesine göre 5 derece daha eğik.

Bu nedenle, Ay’ın gölgesi genelde Dünya’nın altına veya üzerine düşüyor. Her iki yılda bir ise en az bir kez gölge Dünya’ya rastlıyor. Ancak genelde parçalı olarak gerçekleşen bu tutulmalar belli coğrafyalardan gözlemlenebiliyor. Bazen, neredeyse hiç nüfusun olmadığı okyanuslara ve kutuplara rastlıyor.

Güneş tutulmalarında Dünya’yı Ay’ın iki gölgesi karartıyor. Bunlardan ilki, Ay’ın yarı karanlık dış gölgesi Penumbra. Diğeri, tam Güneş tutulmasını gerçekleştiren iç gölge olan Umbra.

Tam Güneş tutulmaları belli bölgelerde çok nadir yaşanıyor. Bir örnek vermek gerekirse, Princeton, New Jersey’de en son tam tutulma 1478’de yaşanmış. Aynı noktanın tam Güneş tutulmasını göreceği diğer tarih 2144.

Türkiye’de bu konuda pek şanslı sayılmaz. Yakın gelecekte tanık olacağımız tam Güneş tutulmalarının hiç biri Türkiye’den gözlemlenmeyecek. En yakını ne zaman derseniz, 9 Mart 2016’da. Görmek istiyorsanız, Pasifik ülkelerinde yer ayırtmanız lazım.