Kuiper Kuşağı’na açılan son durak Neptün iki uydusu Thalassa ve Naiad, Güneş Sistemi’nde benzeri olmayan bir ilişkiye sahip.
Plüton ve ötesindeki sayısız isimsiz cismin yer aldığı Kuiper Kuşağı, Neptün’ün yörüngesinde başlıyor. Neptün’ün Kuiper Kuşağı ile olan yakın ilişkisinin en büyük sembolü, antik zamanlardan derin uzaydan kopup gaz devinin yörüngesine giren Triton. Güneş Sistemi’nin ‘aksi’ uydusu Triton, birçok ilginç özelliğe sahip olsa da Neptün yörüngesindeki tek sıradışı cisim değil.
Neptün’ün en iç kısımda yer alan iki uydusu Thalassa ve Naiad, astronomların “kaçınma dansı” adı verdikleri son derece tuhaf bir hareket ile birbirlerine yapışmış durumda. Aralarında sadece 1,850 kilometre bulunan iki uydudan Thalassa, Neptün yörüngesinde sabit bir yörüngede seyrederken, Naiad komşunun yanında zikzaklar çizerek ilerliyor. Naiad bir yörüngeyi 7 saatte tamamlarken, Thalassa için aynı süre 7.5 saat.
Naiad ne zaman kendisinden daha yavaş olan uydunun yanından geçecek olsa, zikzak hareketi ile Thalassa arasındaki mesafeyi 3,540 kilometreye çıkarıyor. Bu tuhaf dans, her iki uydunun Neptün mavi bulutları üzerinde sabit kalmalarını sağlayan bir ritüele benziyor.
İki gök cisminin yerçekim kuvvetine dayanan ve belli aralıklarla ortaya çıkan bu tür ilişkisine “yörünge rezonansı” adı veriliyor.
Neptün’ün dans eden uydularını inceleyen araştırmada yer alan NASA Jet İtki Laboratuvarı’ndan Marina Brozovic, rezonansların iki türlü çalıştığını belirtiyor: Bir yörüngeyi ya daha kalıcı ya da daha istikrarsız hale getiriyorlar. Araştırmanın bir diğer ismi Imke de Pater, Thalassa ve Naiad açısından durumun daha “istikrarlı olduğunu” belirtiyor. Çünkü iki uydu ne zaman yan yana gelse aralarındaki mesafe maksimuma çıkıyor.
Astronomların Güneş Sistemi’nde benzerine rastlamadıkları tuhaf yörünge hareketi, Naiad’ın sıradışı ve oldukça keskin sapma hareketlerinden kaynaklanıyor. İki uydunun olağandışı ilişkisi henüz yakın geçmişte keşfedilebildi. En büyük sebebi Güneş Sistemi’nin buz devleri Uranüs ve Neptün’ün yörüngesine bugüne kadar uzun süreli bir keşif görevi düzenlenmemiş olması. Haliyle Hubble Uzay Teleskobu (HST) ve gelişmiş yer teleskopları ile iki gezegenin yörüngesindeki küçük nesneleri incelemek hayli zor.
Thalass ve Naiad hem küçük hem de Neptün’e çok yakın oldukları için buz devinden yansıyan ışınların içinde kayboluyorlar. Hubble ile henüz Şubat 2019’da yapılan ve sonuçları Nature dergisinde yayınlanan detaylı gözlemlerin ardından iki uydunun şaşırtıcı ilişkisi ortaya çıktı.
Eğer Thalassa veya Naiad’ın yüzeyinde durma şansımız olsaydı, bir diğer uydu gökyüzünde çılgınca manevra yaparak geçecek ve son derece yakın mesafeli bu geçiş fazlasıyla heyecan verici olacaktı. Belki çok uzak bir gelecekte Thalassa üzerinde kurulacak gözlem noktaları ile bu sıradışı olayı yakından gözlemleme imkanı bulacak insanlar olacak. İlk olarak uydunun kuzey ucundan bakıldığında Naiad iki kez üst üste başınızın üzerinden geçecek şekilde yükselecek. Ardından, hızlı bir uzay aracı ile uydunun öteki tarafına geçtiğinizde Naiad’ı bu sefer iki kez güneye doğru alçalırken izleyeceksiniz.
Astronomlar her iki küçük uydunun nasıl olup da böyle bir yörünge hareketiyle birbirine kenetlendiklerini bilmiyor. Halen, iki uydunun yörünge enerjilerinin Neptün’e aktarılmasını sağlayan mekanizma gibi bilinmeyen birçok detay söz konusu. Bu mekanizma Ay için düşünüldüğünde, gel-git etkisi bir örnek olarak verilebilir. Şu an için Thalassa ve Naiad için bilinen tek şey, sıradışı etkileşimin her ikisini de güvenli bir mesafede, aralıksız bir dans halinde tuttuğu.
Thalass ve Naiad’ın dansına ait araştırmanın sonuçları geçtiğimiz yıl Icarus dergisinde yayınlandı.
En Son Haberler
- Göbeklitepe’deki güneş takvimi 13,000 yıl önceki kozmik felaketi mi gösteriyor?
- ‘Dark Angels’ siber korsan örgütü fidye rekoru kırdı: 75 milyon dolar
- 4,000 metre derinlikte keşfedilen ‘karanlık oksijen’ ne anlama geliyor?
- NASA MESSENGER, Merkür’de 16 kilometre kalınlığında elmas katman keşfetti
- Çin, Ay ile Dünya arasında ‘bilgi anayolu’ inşa etmeyi planlıyor
