Kara delikler; çok büyük kütleli ve ışığın dahi kaçamayacağı kadar büyük bir çekim gücüne sahip olan kozmik yapılardır. Einstein’ın genel görelilik kuramıyla tanımlanmış olan bu uzay fenomenini gelin yakından inceleyelim.
Işık ve maddenin artık kaçamadığı bölge olan kara deliklerin sınırına “olay ufku” adı verilir. Bu sınırı geçmiş olan her şey, kara deliğin çekiminden çıkabilmek için ışık hızından daha büyük bir hızla hareket etmesi gerekir. Evrendeki en büyük hızın ışık hızı olduğu düşünüldüğünde, ışık dahi bu sınırı aşamaz ve “tekillik” olarak adlandırılan kara deliğin merkezinde hapsolur.
Bazı kara delikler, yakınında bulunan yıldızların gazlarını çevresinde toplayarak “birikim halkası” olarak adlandırılan bir disk oluşturur. Birikim halkasındaki gaz, çok yüksek sıcaklıklara ısınır ve bütün yönlerde X-ray ışını yayar. Böylece NASA teleskopları x-ray ışınlarının ölçümlerini yaparak bilgi edinirler. Gözle göremediğimiz bu kara deliklerin varlığını, etrafındaki yıldızlara ve gazlara uyguladığı güçlü çekim kuvvetinin etkilerini gözlemleyerek de anlayabiliyoruz.
Büyüklüklerine göre 3 çeşit kara delik vardır.
1- İlkel kara delikler, Bir atom kadar küçük olan bu kara deliklerin kütlesi metrelerce yükseklikteki bir dağın kütlesine eşit olabilir. Büyük patlamadan hemen sonra oluştukları düşünülüyor.
2- Yıldızsal kara delikler, Ömrünün sonuna yaklaşan büyük kütleli yıldızlarda merkezdeki nükleer tepkimeler, kütle çekim kuvvetini dengeleyemez hale gelir ve kendi merkezine doğru çöküşü sonucunda yıldızsal kara delikler oluşur.
3- Süper kütleli kara delikler, Cosmosdaki en büyük kara deliklerdir. Samanyolu Galaksisinin merkezindeki Sagittarius A isimli süper kütleli kara deliğin kütlesi yaklaşık 4 milyon tane Güneş’in kütlesine eşit olduğu düşünülmektedir.
Kaynaklar:
C. Eric (1990). Relatively Speaking: Relativity, Black Holes, and the Fate of the Universe. W. W. Norton & Company. p. 213.
D. Brill (2012). “Black Hole Horizons and How They Begin”, Astronomical Review (2012).
http://www.bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/karadelik-nedir
Bu haberin orijinal içeriği Uğurlu Bilim YouTube sayfasında yer yayınlamıştır.
