Houston’da bulunan Texas Tıp Merkezi’ndeki sinirbilim laboratuvarında yapılan araştırmalar, beynin bilgiyi işlemedeki olağanüstü yeteneğini kullanarak sağırlığı ortadan kaldırmayı amaçlıyor. Ekip lideri Dr. David Eagleman, başarılı olmaları halinde duyma engelli insanlara sesleri algılamayı öğretebileceklerini belirtiyor.
Duyma yetisi hiç olmayan insanlar için teknolojik bir opsiyon, kulak içine implant yerleştirilmesi. Söz konusu implant elektrotların kulak içine aktarılmasını ve beynin ses dalgalarını algılamasını sağlıyor. İmplantı yerleştirmenin tek yolu ise ameliyat ve maliyeti yaklaşık 40,000 dolar.
‘Algı değişimi’ ile hislerimizi farklılaştırabiliriz
Dr. Eagleman ve ekibi, kulak içine yerleştirilen implant ile aynı görevi gören bir yelek geliştirdi. Çok daha ucuz olan yelek ses dalgaları ile etkileşime girdiği zaman deriyi arayüz gibi kullanıyor. Ortaya çıkan titreşimler, kişinin sesi algılamasını sağlıyor.
Eagleman, yeleğin temelinde mantığı şu şekilde belirtiyor: “Beyninizin içi kapkaranlık bir alan. Burun, kulak, ağız ve diğer duyu organları buraya elektro-kimyasal sinyalleri ileten alıcılar görevi görüyor. Aslına bakarsanız, beyne bilgiyi nasıl ulaştırdığınız önemli değil. Sadece bilgiyi iletmek önemli.”
Eagleman, bilginin çok olağandışı yöntemlerle de beyne aktarılabileceğini vurguladı. Bunun en başarılı örneği de VEST olarak beliriyor. İnsan derisi, algıyı sağlayan arayüz görevini görüyor ve titreşimi ile duyu özelliği kazandırıyor.
Nasıl çalışıyor?
Geliştirilme aşamasında olan VEST, şu an birçok prototip ile deneniyor. Giysi altına giyilen yelek, 32 motor içeriyor. Eagleman, konuşmayı anlaşılabilir titreşimlere çevirmek için bu sayının yeterli olduğunu söylüyor. Motorların bulunduğu bölgeler aynı zamanda aydınlatmaya sahip. Bu sayede konuşma esnasında hangi motorların çalıştığı görülebiliyor.
Prototipler bir mobil uygulama ile deneniyor. Akıllı telefonda aktif edilen uygulama, ses dalgalarının frekanslarını ve yeleğin üzerindeki motorların faaliyetini gerçek zamanlı olarak gösteriyor. Düşük ve yüksek frekans ölçeğinde farklı değerlere sahip olan ses dalgaları, 12 milisaniye aralıklarla yeleğe iletiliyor.
Eagleman ve ekibi, kullanıcıların yelek ile duymayı öğrenmesini kolaylaştırmak için çeşitli oyunlar geliştirmiş. Bir tanesinde, yeleğe gönderilen titreşimin hangi kelimeye ait olduğu soruluyor. Kullanıcının, mobil ekran üzerinde beliren dört kelimeden doğru olanı seçmesi isteniyor. Denekler, her gün bu oyunları oynayarak deneme yanılma yöntemi ile kelimeleri ezberliyor.
Ne kadar başarılı?
Texas Tıp Merkezi’nde VEST’i deneyen deneklerden bir tanesi Jonathan. Jonathan, yeleğin ilk prototiplerinde titreşimlerden hiçbir şey anlamadığını ancak en son prototipin gelişim gösterdiğini söylüyor.
Mobil egzersizler sayesinde Jonathan birçok kelimeyi başarıyla algılayabiliyor. Çalışmaların bir sonraki aşamasında hedef, tam cümleleri anlaşılır hale getirmek. Jonathan ilk aşamada ‘şunu yaz’ veya ‘şunu çiz’ gibi komutları net bir şekilde anlayabiliyor.
Başlangıç aşamasında olsa da hissederek duymak çok kolay değil. Deneklerin yeleği kullanmaya alışması ve kendilerine yöneltilen cümleleri anlamak için fazlasıyla yeleğe odaklanmaları gerekiyor. Eğitimin ardından deneklerin yeleği doğal bir duyu organı gibi kullanmaları öngörülüyor.
Ameliyat zorunluluğu ortadan kalkabilir
Dünya genelinde 360 milyon duyma engelli insan bulunuyor. Birçokları kulaklarının arka kısmına implant eklenmesini gerektiren zorlu ameliyatlar geçiriyor veya sürekli duyma cihazı kullanmak zorunda kalıyor. Kulakları hiç duymayanlar ise sadece dudak okuma veya işaret dili ile iletişim kurabiliyor.
VEST, ameliyat derdini tamamen ortadan kaldıracağı gibi yakın gelecekte duyma engelli insanların çok daha kolay sosyalleşmesini sağlayabilir.
Bunun en iyi örneklerinden biri bir süpermarkette çalışan 23 yaşındaki Greg Oxley. Oxley’in sol kulağı hiç duymuyor, sağ kulağı ise sadece yüzde 15 seviyesinde sesleri algılayabiliyor. Oxley, VEST’i kullanması sayesinde işinde ve sosyal hayatında çok daha rahat hareket ediyor.
Oxley’in de dahil olduğu 10 denek, 3 aylık deneme sürecinde dinleme cihazları olmadan VEST’i deniyor. Deneme sürecinin ardından prototip geliştirilecek ve deneklerin sıkça bahsettiği ‘karmaşık his’ aşılmaya çalışacak. Deneme sürecindeki belirgin ilerlemelerden biri, Oxley ve diğer deneklerin karşılarındaki insanları daha rahat anlaması sayesinde işaret dili kullanmak yerine konuşmaya başlamadı.
Genel tabloya bakıldığında VEST’in duyma engelini aşmakla beraber sunacağı birçok avantaj bulunuyor. Duyma engelli insanlar sosyalleşerek depresyon gibi sorunları daha kolay aşabilecek. Topluma daha rahat entegre olmaları sayesinde işsizlik oranı da belirgin ölçüde azalabilir.
Not: Bu makalenin orijinali Turkcell Blog’da yayımlanmıştır.
