Depresif bir duygudurum hali içerisinde olduğunuzda, üzgün, umutsuz ya da çaresiz hissedebilirsiniz. Fakat depresyonun semptomları yalnızca bunlarla sınırlı değildir. Depresyon içerisindeki bir kişi, alkolik olmaya ya da intihar düşünceleri geliştirmeye daha yatkın hale gelebilir. Fakat, insanların her gün yaşadığı daha az bilinen bazı depresyon belirtileri daha vardır.
Depresyon, yalnızca mutluluğun önündeki bir engel değildir. Bu duygudurum hali içerisindeki kişiler aynı zamanda da düşünme becerilerinde bazı bozukluklar yaşar. Depresyon; kişide dikkat, hafıza ve karar verme becerileri gibi rutin bazı zihinsel becerilerde de aksamalara neden olabilir. Eğer depresyondaysanız, kendinizi yönetsel bazı fonksiyonları sınırlanmış halde bulabilir, böylelikle de sorunlara yaklaşma biçiminizde problemler yaşadığınızı görebilirsiniz. Genellikle beynimizin bazı kimyasal mesaj taşıyıcılarındaki azalmalardan ya da bir kesintiden kaynaklanan depresyon, kendisini ortaya çıkaran bu nörokimyasal kesintilerden kaynaklı bilişsel becerilerde de bazı aksamalar görülmesine neden olur.
Dikkat
Depresyondaki pek çok kişiye, aynı zamanda; dikkat eksikliği (ADD) gibi diğer bazı zihinsel bozukluk tanısı da konulabilir. Dahası, depresyon hali içerisindeki insanların, dikkat problemleri yaşaması diğer insanlara göre daha olasıdır. Bilim insanları, depresyondaki bireylerde neyin dikkat problemlerine yol açtığını henüz tam olarak belirleyebilmiş değiller, fakat bu iki durum arasında bir bağlantı bulunuyor. Ünipolar ve bipolar depresyon deneyimi bulunan her iki birey de yaştan bağımsız olarak konsantrasyon problemleri yaşamaktadır.
Öte yandan, bazı antidepresan ilaç uygulamalarının da bilişsel yan etkiler oluşturabileceğini belirtmemiz gerekiyor. Depresyona bağlı dikkat problemleri yaşarsanız, bir göreve odaklanmada problemler yaşayabilir, görevi bitirmeniz gereken süreyi aşabilirsiniz. Dolayısıyla, aniden bir dikkat sorunu yaşadığınızı gözlemlerseniz, derhal doktorunuza danışmalısınız. Dikkat sorununuz, depresyondan ya da başka diğer bir medikal durumdan kaynaklanıyor olabilir.
Hafıza
Depresyon sahibi bireyler, aynı zamanda da hafıza kayıpları deneyimleyebilir. Bu durum depresyonun yaygın semptomlarından birisidir.
Behavioural Brain Research‘de 2013 yılında yayımlanan bir araştırmada, depresyon hastalarının daha önce gördükleri bir nesneye benzer ya da aynı olan nesneleri tanımlamada sorunlar yaşadığı bulgusuna ulaşıldı. 2015 yılında Cognition & Emotion’da yayımlanan bir başka araştırmada ise, depresyonun kısa süreli hafıza kayıplarına yol açabildiği görüldü. Eğer ki, depresyondan kaynaklı bir hafıza kaybı yaşarsanız, kahvaltıda ne yediğinizi ya da önemli bir olayın detaylarını unutabilirsiniz. Hafıza kayıplarının başka pek çok sebebi olabileceğini de aklınızdan çıkarmayın, bu yüzden doktorunuza danışmanız oldukça önemlidir.
Yönetsel Fonksiyonlar
Depresyon, aynı zamanda bilgiyi işleme becerilerinizi de etkileyen yönetsel fonksiyonlarınız üzerinde de bir etki yaratabilir. Yönetsel fonksiyonlar genelde beynin CEO’su olarak tanımlanır çünkü işlerin yürütülmesinden sorumlu olan bu beceridir.
Yönetsel fonksiyon bozuklukları, fatura ödeme ya da cevapsız bir telefon çağrısına geri dönmeyi hatırlamak gibi basit görevler için engelleyici olabilir. Beynimizin bu önemli işlevi; zaman yönetimi, odağın değiştirilmesi, planlama, organize olma ya da önemli detayları hatırlama gibi görevlerde bize yardımcı olur. Yönetsel fonksiyon problemleri, genellikle akuttur ve istisnai olarak stresli ve üzgün olunduğunda ya da uykudan mahrum kalındığında ortaya çıkma olasılığı daha yüksektir. Ancak iyi olan şu ki; herhangi bir insan kendi yönetsel fonksiyonlarını; eğitim stratejileri ve davranış yaklaşımları ile istediği zaman geliştirebilir. Eğer ki, yönetsel fonksiyonlarda sorunlar yaşıyorsanız, uzun görevleri küçük parçalara ayırmayı, yapılacaklar listesi oluşturmayı ve bu listeyi sık sık gözden geçirmeyi deneyin.
Karar Verme
Depresyon, karar verme becerilerinizi etkilediği için, akşam yemeği için nereye gideceğinizi belirlemek gibi çok küçük ve neredeyse önemsiz kararları almakta bile problemler yaşarsınız. Kararsızlık durumu yaşayan hastalara yardımcı olması için genellikle bilişsel davranışçı terapi gibi terapiler önerilir. Bu terapiler, kişinin seçenekleri analiz etmesine ve muhtemel bütün çıktıları görebilmesine yardımcı olur. Depresyonla ilişkili karar verme bozuklukları yaşayan insanlar, karar vermekte güçlük yaşadıkları seçenek sayısında bir sınırlandırmaya giderek yaşamlarını kolaylaştırabilir.
Depresyonla İlişkili Bilişsel Bozukluk Nasıl Tedavi Edilebilir?
Bilişsel bozukluğun, bu durumda, başka bir vakanın bir belirtisi olduğunu hatırlamak önemlidir. Bilişsel bozuklukla yaşamak ve onu gidermek adına kısa vadeli çözümler bulunuyor, fakat uzun vadedeki en iyi çözümün depresyonun kendisini tedavi ettirmek olduğunu söylemeliyiz. Depresyon, terapi yoluyla ve/veya ilaç yoluyla tedavi edilebilir. Öte yandan seçici serotonin gerialım inhibitörleri (SSRIs), depresyonla ilişkili bilişsel bozuklukları kısmen iyileştirmeye yardımcı olabilir. Aynı şekilde, depresyonu, ilaçsız terapilerle tedavi etmek de daha uzun bir süre boyunca aynı etkiye sahip olabilir.
Depresyon tedavisi sırasında uygulanan problem çözme tedavisi, insanların problemleri nasıl çözeceği konusunda eğitici olabilir. Bilişsel davranışçı terapi, insanlara yeniden organize olabilmeyi ve bozuk düşünüş örgülerinin neler olduğunu öğretebilir. Bilişsel onarım terapisi, yönetsel fonksiyonları ve hafızayı geliştirmeye yardımcı olabilir. Tüm bu tedaviler kendi başına veya daha iyi sonuçlar elde etmek için ilaçla birlikte kullanılabilir.
Depresyon Sonrası Hayat
İyi haber şu ki; depresyon ortadan kalktıktan sonra bilişsel fonksiyonlara ilişkin semptomlar da ortadan kalkar. İnsanlar depresyon tedavisi gördüğünde; düşünme, hafıza ve yönetsel fonksiyonlar gibi bilişsel fonksiyonlarının tüm alanlarında genellikle gelişmeler görülür. İşte bu yüzden insanların depresyon için “çok derinlere kök salıyor” demesinin bir nedeni vardır; çünkü depresyon yalnızca duygudurum halinizi etkilemekten çok daha fazlasını yapar. Depresyon, çok basit şeyleri bile imkânsız hale getirerek bağışıklık fonksiyonunuzu ve bilişsel becerilerimizi etkileyebilir.
Eğer siz ya da tanıdığınız birisi herhangi bir depresyon belirtisi gösteriyorsa, tedavi seçenekleri için derhal bir profesyonele danışmanızın önemli olduğunu belirtelim.
Gürkan Akçay tarafından kaleme alınan bu yazı 12.06.2018 tarihinde BilimFili sayfasında yayımlanmıştır.
