Günümüzde corona virüs tehlikesi yaşanırken yüzyıllar önce aynı bölgeden yayılan bir hastalık dünya nüfusunun üçte birinin ölmesine neden oldu. Yüzyıllarca tedavisi bulunamayan Kara Ölüm, uzun yıllar Avrupa’nın kabusu oldu.
Veba hastalığı nedir? Nasıl bulaşır?
Kara Ölüm ya da Veba olarak bilinen hastalığa Yersinia pestis adı verilen bir bakterinin yol açtığı düşünülmektedir. Veba 1347-1351 yılları arasında Avrupa’da çok sayıda ölüme neden olmuştur. Salgın Orta Doğu, Hindistan ve Çin de dahil 75 milyon insanın ölümüne neden olmuştur. Yersinia pestis, kolaylıkla üreyebilen, karanlık ve nemli bölgelerde aylarca yaşayabilecek yapıdadır. Soğuğa çok dayanıklı olan bu bakteri, farede bir ay, cesetlerde ise haftalarca yaşayabilmektedir.
Asya’nın güney batısında Wuhan civarlarında baş gösteren Kara Ölüm, İpek Yolu vasıtasıyla Avrupa’ya kadar ilerlemiştir. Asyalı tüccarların Çin’den almış oldukları hastalıkları kürkleri Avrupa’ya taşıması yoluyla bütün dünyaya yayılan hastalık milyonlarca kişinin ölümüne neden olmuştur. Özellikle gemide bulunan farelerin ve fare üzerinde bulunan pirelerin bu hastalığın yayılmasını hızlandırdığı düşünülmektedir.
1347’de ise Kırım’da Cenevizlilere ait ticaret merkezini kuşatan Moğol ordusu, vebalı cesetleri mancınıkla şehrin içine atmış ve İtalyanlara bu şekilde hastalığı bulaştırmıştır. Dönemin soyluları ve din adamları bu amansız hastalıklar yüzünden can vermiş, halk yaşadıkları panik yüzünden evinden çıkamaz olmuştu.
Roma Katolik Kilisesi, o dönemde bu hastalığın sebebini azınlıklara ve cadılara bağlamıştı. Avrupa’da bulunan diğer dinlerin mensuplarını, evsizleri hatta kedileri bile cadı ilan etmiş ve işkence ederek öldürmüştür. Kedilerin öldürülmesi yüzünden şehirlerdeki fare nüfusu orantısız biçimde çoğalmış ve hastalığın daha hızlı yayılmasında rol oynamıştır.
Kara Ölüm salgının Avrupa’da etkileri
Salgın insanların psikolojik olarak çökmelerine neden olmuştur. Salgının bir türlü durdurulamaması sebebiyle insanların yönetime olan güvenleri sarsılmış ve ayaklanmalar başlamıştır. İnsanlar arasında sosyal faaliyetler bitmiş, iletişim durma noktasına gelmiş ve toplum içerisinde insanlar birbirinden kopmuştur. Ürün ve işçi ücretleri bu dönemde artmıştır.
Bu dönemde Avrupa’daki insanlar derileri hava almazsa hastalığa yakalanmayacağını düşünmüştür. Bu sebepten dolayı yıkanmayı bırakmış ve evlerinde tütsü yakmaya başlamışlardı.
Veba hastalığının nedenleri?
Veba genel olarak kırsal ve aşırı kalabalık bölgelerde görülmektedir. Kötü hijyen koşulları ve yüksek fare popülasyonu hastalığın nedenlerinin en başlıcalarıdır. Günümüzde her yıl 1000 ile 2000 vaka görüldüğü Dünya Sağlık Örgütü’ün raporlarında belirtilmiştir.
Enfekte olan hayvanların kanıyla beslenen pire hastalığı çok hızlı bir şekilde diğer canlılara bulaştırabilir. Bu canlılarda bulunan pirelerin insanları ısırmasıyla hastalık insanlara da taşınmaktadır.
Veba hastalığının belirtileri?
– Ateş
– Titreme
– İshal
– Kusma
– Dil renginde koyulaşma
– Baş ağrısı, sırt ağrısı, kasık ağrısı, eklem ağrıları
– Lenf bezi şişmesi
– Burun kanaması
– Halsizlik
– Nefer darlığı
– Deride lekeler
– Kan tükürme
Veba hastalığının tedavisi nedir?
Antibiyotik ve aşılar ile günümüzde Veba hastalığının erken evrelerde tedavisi mümkündür. Bu nedenle belirtileri fark ettiğiniz anda doktora görünmeniz çok önemlidir. İlerlediği durumlarda uzun kaybına ya da organ yetmezliğine yol açabilmektedir. Belirti görmediğiniz fakat şüphelendiğiniz durumlarda en yakın sağlık kuruluşuna giderek koruyucu aşı yaptırabilirsiniz.
Veba’dan korunma yolları
Öncelikli olarak hastalığın taşınmasına neden olan pirelerin yaşadığı hayvan ve yerlerden uzak durmanız yararınıza olacaktır. Bulunduğunuz çevre mutlaka temiz ve güneşli olmalıdır çünkü bakteri güneş ışınına maruz kaldığında daha hızlı ölmektedir. Veba hastalarının insanlarla ve hayvanlarla temas etmemesi de çok önemlidir. Veba hastaları ayrı odalarda yatırılmalı ve dışarısıyla bağlantısı kesilmelidir. Ayrıca hastaya bakanların mutlaka gerekli önlemleri alması gerekmektedir. Vebadan ölen hastaların cesetleri ileride bulaşmaya sebebiyet vermemesi için ilaçlanarak defnedilmelidir.
Kırsal kesimlerde yaşıyorsanız ve evcil hayvanınız varsa gıdalarını kemirgenlerden uzak tutmanız çok önemlidir. Çocuklarınızı ve evcil hayvanlarınızı kemirgenlerle teması konusunda mutlaka takip etmeniz ve böcek kovucu spreyler kullanmanız da hastalığının bulaşmasını engelleyecektir.
