Çin’de yayınlandıktan bir süre sonra çevrimiçi versiyonu kaldırılan bir makale, SpaceX’in alçak yörüngede hızla yayılan uydu ağı Starlink’e kaşı Pekin’in artan tedirginliğini gözler önüne serdi. Peki, Çin neden Starlink’ten rahatsız?
Starlink uydu ağına yönelik rahatsızlığını dile getiren ilk kurum, uyduların geniş-alan gözlem teleskoplarının faaliyetini ciddi şekilde engelleyeceğini dile getiren Avrupa Güney Gözlemevi (ESO) olmuştu. ESO’nun 2020’de yaptığı açıklama, SpaceX patronu Elon Musk’ın Starlink uydularının astronomiye “sıfır zarar vereceğine” yönelik açıklamalarına ters düşmüştü. SpaceX, ESO ile bu konuda görüşme talep etmiş olmasına rağmen, geride kalan iki senede Starlink projesinde “astronomik bir güncelleme” yapılmış değil.
Çin’de kısa süre önce yayınlanan makale ise Starlink uydularına yönelik farklı endişelere dikkat çekiyor. Pekin Takip ve Telekomünikasyon Enstitüsü’nden araştırmacı Ren Yuanzhen tarafından kaleme alınan makale, Çin’in Modern Savunma Teknolojileri dergisinde yayınlandı. İlginç bir şekilde, makale The South China Morning Post gazetesinin web sayfasında haber olarak belirdikten sonra çevrimiçi ortamdan kaldırıldı. Yine de, “Starlink’in Gelişim Durumu ve Karşı Önlemleri” adlı makale çevrimiçi ortamdan kaldırılmasından önce ABD’li diplomat David Cowhig tarafından İngilizceye çevrildi.
Makalede Çin’in “Starlink uydularının bir kısmını etkisiz hale getirmek ve uydu ağının işletim sistemini yok etmek için birtakım yumuşak ve sert öldürme yöntemleri kullanması gerektiği” belirtiliyor.
Starlink uydu ağı nedir?
SpaceX’in uydu internet ağını temsil eden Starlink, ana yerleşim birimlerinden uzak bölgelere düşük ücretli internet erişimi sunmayı hedefliyor. Alçak yörüngeden Dünya’ya internet hizmeti sunan uydu hizmetlerinin en geniş ölçekli projesini temsil eden Starlink, şu ana kadar ateşlenen 2,146 uydu ile faaliyet gösteriyor. SpaceX’in amacı, önümüzdeki beş sene içerisinde 12,000 uydu daha ateşlemek ve nihayetinde toplam 42,000 uyduya ulaşmak.
Birçoğu sabit yörüngede yer alan ve yerden 35,000 kilometre yükselikte yer alan mevcut uydu internet hizmetlerinin aksine, SpaceX uyduları yerden sadece 550 kilometre mesafede bulunuyor, böylece sinyal iletim hızı yükseliyor.
Her ne kadar uydu internet hizmeti geleneksel genişbant internetten daha yavaş olsa da, kablo ağı veya anten kuleleri bulunmayan bölgelere bile kolayca internet ulaştırılmasını sağlıyor.
Temmuz 2023’teki Starlink ateşlemesinden bir kare. Kaynak: SpaceX/X
Çin neden Starlink’ten endişeli?
Çinli bilim insanlarının endişelerinden bir tanesi, Starlink’in savaş uçakları dahil ABD askeri araçlarının veri iletişim hızını ciddi ölçüde artırabilecek olması.
Starlink’i işlevsiz kılmak için hangi yöntemlerin kullanılabileceği bilinmiyor olsa da, South China Morning Post’a göre Starlink hakkındaki makalede önerilen yaklaşım “düşük-bütçeli, yüksek etkinliğe sahip” olmalı. Aynı zamanda, sadece bireysel uydular, değil, tüm ağın bir sorun teşkil ettiği belirtildi.
Bu noktada Çin’in binlerce küçük uyduyu yok etmek için füzeler kullanması, önerilen yaklaşıma oldukça uzak kalıyor. Bu aşamada, Çin’in yörüngedeki uyduları vurabilecek kapasiteye yıllar öncesinden eriştiğini not düşelim. Wikileaks belgeleri, ABD ve Çin’in birbirlerine gözdağı vermek için yörüngedeki uydularını kullanım dışı kalan uydularını füzelerle vurduklarını ortaya çıkarmıştı.
Füzelerin geçersiz kalması, Çin’in lazer, mikrodalga teknolojisi, hatta küp uydular kullanarak Starlink’i hedef alabileceği anlamına gelebilir. SpaceX, konu hakkında Newsweek’in yorum talebine karşılık vermemiş.
Roscomos da rahatsız
Starlink’in ticari hizmetinin yanı sıra, ABD ordusunun veri iletişim kapasitesini artırabileceği de bir gerçek. On binlerce uydunun gelecekte yörüngeyi kaplayarak ABD ordusuna hizmet sunması, ABD ile rakipleri arasında politik gerginliğe de neden oluyor.
Rusya ulusal uzay ajansı Roscosmos’un başkanı Dmitry Rogozin, bu ay başında yaptığı tehditkar açıklamada, Starlink’in Ukrayna askeri birliklerine yardım etmek için kullanıldığını öne sürdü. Musk, Twitter hesabında yaptığı paylaşımda Rogozin’in mesajını çevirerek “Ukrayna’ya iletişim donanımı sağlamaktan dolay bir yetişkin gibi sorumlu tutulabileceği” uyarısını aldığını belirtti.
Ukrayna gerçekten Starlink’ten yararlandı mı?
Starlink’e karşı alınması gereken önlemlerin belirtildiği makalenin yanı sıra, Çin ordusunun haber portalını temsil eden China Military Online sayfasında da Starlink’e yönelik bir makale yayınlandı.
Li Xiaoli tarafından kaleme alınan makalede, Starlink’in “kontrolsüz genişlemesinin” ve SpaceX’in Starlink’i “askeri amaçlar için kullanma hırsının” uluslararası alanda dikkate alınması gerektiği ifade edildi.
Xiaoli’ye göre Starlink uyduları Ukrayna’ya Rusya’ya karşı savaşta yardım etmek için kullanılıyor. Ukrayna’ya ABD hükümetinin desteği ile 10,000’den fazla Starlink terminali iletildiği biliniyor. Starlink ile iletişimin güçlendirilmesinin yanı sıra insansız hava araçları, büyük veri ve yüz tanıma teknolojisinin kullanılabileceği, söz konusu teknolojilerin Ukrayna’ya yardım etmek için kullanılmış olabileceği belirtildi.
Makalede, Starlink’in yüksek bütçesi ve tartışmaya açık talep edilebilirliği karşısında SpaceX’in artan politik ve diplomatik riskler ile karşılaşacağı öne sürüldü.
Xiaoli’nin iddiaları asılsız da değil. The Times’a göre, Ukrayna askeri birlikleri Starlink terminallerine bağlı insansız hava araçları ile elde edilen istihbarat bilgilerini topçu birliklerine iletti.
Reuters’da yer alan bir diğer bilgiye göre ise Ukrayna Savunma Bakanlığı ABD tabanlı Clearview yapay zeka (AI) yüz tanıma teknolojisini kontrol noktalarında kullanıyor. Aynı teknoloji aynı zamanda maskesiz Rus askerlerini tanımlamak için, bilgi manipülasyonunu önlemem için ve ölenlerin kimliklerini tespit amaçlı kullanılıyor. AI teknolojisinin ise Starlink ile birlikte kullanılıp kullanılmadığı belirsiz.
“Güçlü askeri arka plan”
Xiaoli’ye göre, ABD Hava Kuvvetleri 2018’den bu yana uçaklarına düşük gecikme hızına sahip, yüksek genişbant internet sağlamak için Starlink ile testler gerçekleştiriyor.
Space News tarafından verilen bilgiye göre, SpaceX 2020’de askeri uydular geliştirmek için ABD ordusundan 150 milyon dolar ödenek aldı. Ödenek karşılığında Starlink uydularının askeri ağlar üzerinde genişbant veri iletimine erişimi sağlandı.
Xiaoli’ye göre, uydular birbirleriyle bağlantılı çalıştığı zaman ABD ordusu için gözetleme, navigasyon ve meteorolojik bilgi sağlayabilir, aynı zamanda uzaktan istihbarat toplama, iletişim ağı, navigasyon ve konumlama, saldırı ve çatışma ile uzaydan korunma ile askeri savaş gücünü artırabilir.
Tartışmaları tekrar alevlendiren, Yuanzhen tarafından yazılan makalede ise Starlink’in 2017’deki patent başvurusunda uydu iletişim ve iletimi, uydu görüntülemesi, uzaktan gözetim ve diğer hizmetleri hayata geçirmek istediği ifade edildi. Söz konusu uygulamaların savaş istihbarat desteği ve diğer askeri hizmetleri destekleyeceği düşünülüyor.
“Küresel Ağ”
Çin’in rahatsızlığını artıran bir diğer önemli etken, Starlink uydularının alçak yörüngede geniş bir alan kaplayacak olması. Xiaoli’ye göre, eğer Starlink hedeflediği 42,000 uydu miktarına ulaşırsa, alçak yörüngenin uydu kapasitesinin %80’ini eline geçirmiş olacak.
Çin geçtiğimiz yıl Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu Dış Uzayın Barışçıl Kullanılması Komitesi’nde yaptığı açıklamada, uzay istasyonunun Starlink uyduları ile çarpışmamak için 1 Temmuz ve 21 Ekim tarihlerinde manevra yapması gerektiğini belirtti.
En son atılım Brezilya
Starlink projesinde yakın zamanda öne çıkan en önemli gelişme, SpaceX ile Brezilya hükümeti arasında imzalanan anlaşma oldu. Anlaşma kapsamında, Starlink Amazon yağmur ormanlarındaki uzak bölgelere internet eriştirmek için kullanılacak.
Musk, Twitter’da yaptığı açıklamada, Starlink’in Amazon’un internetten izole 19,000 okula dünyaya bağlanma imkanı sunacağını belirtti.
Her ne kadar Amazon’u internete bağlamak faydalı bir adım olarak belirse de, Brezilya’nın sağcı başkanı 2019’da başlattığı “gelişim projeleri” ile yağmur ormanlarını imara açtı. Geride kalan yıllarda yağmur ormanları tarım alanları, odunculuk ve madencilik işlemleri için talan ediliyor.
2021’in sonuna gelindiğinde, Amazon’daki ormansızlaşma oranı son 15 yılın en yüksek seviyesine çıkarak yılda %22’lik bir artış gösterdi. Ocak 2022’de elde edilen uydu görüntüleri ise yaklaşık 430 kilometrekare ormanlık alanın bir yılda yok olduğu ve söz konusu miktarın bir yıl öncesine kıyasla beş kat arttığı belirtildi.
Ek olarak, Çin ile ABD arasında artan lityum savaşları da Brezilya’nın doğal örtüsünün daha fazla zarar görmesine neden olabilir. Elektrikli araçların bataryaları için kullanılan ana materyallerden biri lityumun üretimine yönelik rekabet artarken, Çin, Afrika başta olmak üzere birçok madenin işletmesine sahip. İronik olarak, Şanghay’da dev bir fabrikası bulunan Tesla için Çin en büyük pazarlardan birini temsil ediyor. Tesla, geçtiğimiz yıl yeni nesil elektrikli araçları için lityum iyon fosfat bataryaları kullanmayı planladığını açıklamıştı.
Kaynaklar:
The Independent/Newsweek/TheQuint
