3 Ocak günü TSİ 05:26’da yaşanan tarihi iniş, insan yapımı bir uzay aracının Ay’ın Dünya’dan görülmeyen yüzüne ilk kez inmesini temsil ediyor. Chang’e 4, 2020’li yıllarda Ay’a robotik üs kurmayı amaçlayan Çin’in bu süreçteki en önemli görevlerinden biri. Görev kapsamında Ay’ın yapısı ve evrimi hakkında çok daha detaylı bilgiler elde edilmesi amaçlanıyor.
Chang’e 4 kondusu İniş Kamerası, Arazi Kamerası, Düşük Frekanslı Spektrometre ve Almanya tarafından geliştirilen Ay İniş Nötronları ve Dozimetri donanımları taşıyor. Kondunun taşıdığı keşif aracı ise Panoramik Kamera, Ay Tarama Radarı, Görünür ile Yakın Kızılötesi Görüntüleme Spektrometresi ve İsveç’in geliştirdiği Gelişmiş Küçük Nötr Analiz Cihazını içeriyor.
Tüm bu donanımlar, Chang’e 4’ün bulunduğu alanı detaylı olarak taramasını ve hem yüzey hem de yüzey altındaki yapıları incelemesini sağlayacak. Yapılacak taramalar sayesinde Ay’ın aydınlık ve karanlık yüzü arasında neden belirgin bir farklılık olduğu daha iyi anlaşılabilir. Örneğin, Ay’ın Dünya’dan görünen yüzünde belirgin olan “maria” adlı karanlık volkanik ovaların neden karanlık yüzünde olmadığı anlaşılmaya çalışılacak.
Chang’e 4’ün iniş yaptığı Von Karmen Krateri Güney Kutbu-Aitken (SPA) havasında yer alıyor. Söz konusu krater, Güneş Sistemi’ndeki en büyük çarpışma kraterlerinden biri. Krater duvarları arasındaki mesafe 2,500 km iken, kraterin derinliği 12 km.
Chang’e 4, Ay’ın gizemlerini inceleyecek olmasının yanı sıra Dünya’dan getirdiği biyolojik örneklerle de deney yapacak. Von Karman Krateri’ne iniş yapan ipek böcekleri, domatesler ve Arabidopsis bitkilerinin Ay’da ne kadar yaşayabileceği gözlemlenecek. Chang’e 4, Ay’ın karanlık yüzünün kendine özgü sessizliği sayesinde en detaylı radyo-astronomi gözlemlerini yapma şansını bulacak. Bu esnada yörüngede bulunan Queqiao uydusu da Hollanda’nın geliştirdiği Hollanda-Çin Düşük-Frekanslı Keşif Cihazı ile L2 noktasından astronomi verileri toplamaya devam ediyor.
Tarihi iniş nasıl başarıldı?
Ay’ın kendi ekseninde dönüş süresi ile Dünya’nın etrafındaki bir turu tamamladığı süre aynı, yani 27.3 gün. Bu da tıpkı Plüton-Charon ikilisi gibi Ay-Dünya’yı bir gel-git kilidi etkileşimine sokuyor.
Ay’ın karanlık yüzü, Dünya’dan gönderilecek radyo sinyallerini aydınlık yüzü gibi almıyor. Uydunun kayalık yüzeyi, Dünya’dan uzak kalan tarafa sinyallerin gitmesini çok daha zorlaştırıyor. Bu nedenle tüm Apollo görevleri bugüne dek Ay’ın aydınlık yüzüne düzenlendi.
Çin, sinyal sorununu aşmak için Mayıs 2018’de Queqiao uydusunu Langrange 2 noktasına ateşledi. Dünya ile Ay arasındaki çekim kuvvetlerinin sabitlendiği beş noktadan biri olan L2’de, Queqiao tarihi iniş için aracı görevini yürüttü. Chang’e 4, 7 Aralık 2018’de ateşlendi ve 4,5 gün sonra Ay yörüngesine girdi. Bu sabah da Queqiao yardımı ile tarihi iniş gerçekleşti. B noktadan itibaren Ay’ın karanlık yüzünden gelecek yoğun bilgi aktarımı da L2 noktasından yapılacak.
Çin’in Ay planı hızla ilerliyor
Çin, Ay keşfi sürecinde ilk uyduları olan Chang’e 1 ve Chang’e 2’yi sırasıyla 2007 ve 2010’da ateşlemişti. Aralık 2013’te ise Chang’e 4’ü Ay yüzeyine indirerek Sovyet döneminden bu yana ilk insansız uzay aracını gönderen ülke olmayı başarmıştı. Chang’e 4 aslında bu görevi desteklemek için geliştirilmiş ancak sonrasında ertelenmişti. Bu sebeple, her iki uzay aracının donanımları neredeyse aynı.
Çin, Ekim 2014’te gerçekleştirdiği Chang’e 5T1 göreviyle Ay’ın etrafında 8 gün süren gözlem gerçekleştirmişti. Kapsül, bu yl gerçekleştirilmesi planlanan numune getirme görevi Chang’e 5 için hazırlık anlamı taşıyordu.
Çin’in nihahi hedefi, 2020’li yıllarda robotik uzay araçları ile Ay’a üs kurmak. Bu aşamada ABD ile Çin arasında bir “Ay yarışı” başlayıp başlamayacağı da merak konusu.
NASA Başkanı Jim Bridenstine, Çin’i tarihi başarının ardından kutlayan ilk isimlerden biri oldu:
