‘Çift motorlu’ kuasar keşfedildi

Hubble Uzay Teleskobu (HST) tarafından elde edilen en son veriler, aktif galaksilerin süper parlak çekirdeklerini temsil eden kuasarların genelde tek bir tane değil ama iki süper dev karadeliğin merkezinde olduğunu öne sürdü. Birleşen iki galaksinin ürünü olan iki karadeliğin, besledikleri kuasarın içinde birbirlerinin yörüngesinde döndüğü düşünülüyor.

İki süper dev karadeliğin kendi etraflarındaki süper hızlı döngüsü, etraflarını kaplayan kozmik materyal bulutu kuasarın milyarlarca yıldız kadar parlamasını sağlayan korkunç bir enerji ortaya çıkarıyor. Gökbilimciler, Markarian 231 adıyla bilinen galaksiden yayılan morötesi radyasyonu inceleyerek ‘çok şaşırtıcı özellikler’ tespit ettiklerini belirtti.

Mrk 231 gözlemlerinden çıkarılan sonuçlar ise şöyle:

Eğer kuasarın merkezinde sadece bir karadelik olsaydı, etrafını saran sıcak gazın oluşturduğu akresyon (kozmik materyalin birikmesini temsil ediyor) diski, morötesi ışınlar saçacaktı. Mrk 231’in kuasarında ise morötesi yayılım merkeze doğru azalıyor. Bu durum, ‘çöreğin ortasında yer alan bir deliğe’ benzetiliyor.

Bilgisayar modellerine göre, Mrk 231 kuasarının merkezi birbirinin yörüngesindeki iki karadelik tarafından oluşturan bir deliğe sahip. En içte yer alan daha küçük olan karadelik, morötesi ışın yayan kendi akredisyon diskine sahip.

Güneş’in 150 milyon katı

Araştırma hakkında bilgi veren Çin Bilim Akademisi Ulusal Astronomi Gözlemevi’nden Youjun Lu, “Sadece Dünya’ya yakın bir galakside iki karadelikli kuasar bulmakla kalmadık, aynı zamanda çift karadelik sistemlerini morötesi ışınlar aracılığıyla daha iyi anlayabileceğimiz veriler elde ettik” ifadesini kullandı.

Oklahama Üniversitesi’nden Xinyu Dai ise ‘dev galaksi ve galaksi kümelerinin daha küçük sistemlerin birleşmesinden meydana geldiğini belirterek, çift karadelikli kuasarların doğal bir kozmik oluşum olduğunu’ söyledi.

Mrk 231’in merkezindeki karadeliğin, Güneş’in 150 milyon katı kütleye sahip olduğu tahmin ediliyor. Kendisine eşlik eden diğer karadelik ise Güneş’in 4 milyon katı ağırlığında. Karadelikler, birbirilerinin etrafındaki yörüngelerini 1,2 yılda tamamlıyor.

Düşük kütleli karadelik, aynı zamanda Mrk 231 ile birleşen daha küçük galaksinin en büyük kalıntısını temsil ediyor. Kozmik ölçekte yakın geçmişte yaşandığı düşünülen birleşme, Mrk 231’e karışan küçük galaksinin asimetrik yapısı ve bununla bağlantılı genç mavi yıldız uzantılarıyla doğrulanıyor.

‘Kuasar yakıtı’

Mrk 231’in genç galaksilerin birleşmesinden oluşuyor olması, galaksinin Samanyolu’na kıyasla 100 kat daha fazla yıldız doğumuna tanık olmasını sağlıyor.

Dünya’dan 600 milyon ışık yılı ötede yer alana galaksinin merkezindeki karadeliklerin ise birkaç yüz bin yıl içinde çarpışması bekleniyor.

Karadelikler, birleşecekleri gün gelene kadar kuasarın sakladığı gazları yutarak beslenmeye devam edecek. Çektiği gazları ‘motorlarını’ ateşleyen yakıt olarak kullanan karadelikler, oluşturdukları jet akımlarıyla Mrk 231’deki yıldız doğumunu tetikliyor.

Karadeliklerin kaç tane yıldızın oluşumunu tetikleyecekleri ve kaç yıldız sisteminde yaşam oluşacağını bilmek, zamana kalmış.

Mrk 231 hakkındaki araştırma, 14 Ağustos’ta The Astrophysical Journal dergisinde yayımlandı.