Charon’un çatlamasına neden olan sebep ‘donmuş bir okyanus’

Plüton’un jeolojik olarak oldukça aktif bir gezegen olduğunu fark ettiğimizde oldukça şaşırmıştık. Nitrojen buz akıntıları ve sis tüten buzul dağları ile halen canlı bir gezegen olan Plüton, yüzeyi altında okyanus bile saklıyor olabilir.

New Horizons’ın iki yıl önce gerçekleştirdiği geçiş esnasında Long Range Reconnaissance Imager kamerası ile çektiği görüntülerin en son analizleri, Charon’un da geçmişinde fazlasıyla hareketli olduğuna işaret etti. Plüton ile bir başka gök cismi arasındaki çarpışmadan ortaya çıktığı düşünülen Charon, milyarlarca önce son derece canlı olduğuna dair birçok iz taşıyor. Bunlardan en öne çıkanı, 1.800 kilometre uzunluğa ve 7,5 km derinliğe sahip Serenity Chasma kanyonu. Karşılaştırma yapmak gerekirse, Büyük Kanyon sadece 446 km uzunluğunda ve 1,6 km derinliğinde.

Plüton ve Charon’un en detaylı yakın geçiş videoları

Charon şişirek çatladı

En yeni verilerle hazırlanan araştırma, Charon’un geçmişinde en az bir tektonik faaliyet dönemi geçirdiğini ve bu süreçte yüzeyinin dışa doğru genişlediğini öne sürüyor.

Icarus dergisinde yayımlanan araştırmanın başını çeken NASA’dan Ross Beyer, Charon’un Plüton’a bakan yüzünde göze çarpan iki jeolojik detay daha bulunduğunu belirtti. İlk olarak, güneyde Vulcam Planum’un buz ile örtülü düzlükleri yer alıyor. Beyer ve meslektaşları, pürüzsüz görünümün soğuk yanardağlardan gelen lav akıntıları ile oluşuğunu düşünüyor.

İkinci detay ise kuzeyde kalan geniş bir alanı temsil eden Oz Terra. Girinti-çıkıntı, uçurum ve derin kanyonlarla dolu olan bu bölge yoğun tektonik faaliyetlerin izini taşıyor. California Teknoloji Enstitüsü’nde (Caltech) gezegen bilimcisi olan James Tuttle Keane, şu ifadeyi kullanıyor:

“Gözlemlediğimiz tüm tektonikler geinşlemeye yönelik. Bu da Charon’un yüzeyinin genleştiğini ve ayrıldığını gösteriyor… Bir balonu şişirdiğinizi, daha sonra da boyadığınızı düşünün. Boya kuruduktan sonra balonu şişirmeye devam ederseniz boya tıpkı Charon’un yüzeyinde gördüğümüz gibi çatlak benzeri şekiller oluşturacaktır.”

Yeraltı okyanusunun donduğu süreç, Charon’un fazlasıyla sert tektonik faaliyetlere maruz kalmasına yol açtı. Okyanus donduğunda ise Charon sessizliğe büründü. Beyer, Charon’un güney kısımlarındaki buzul lav akıntılarının da yeraltı okyanusundan kaynaklandığını düşünüyor. Meyer, kuzeydeki çatlaklarda kıyasla güney kısımlarında daha büyük yarıkların oluştuğunu ve yüzey materyalinin battığını söyledi. Bu esnada okyanusun tuzlu suyu yüzeye çıktı ve yüzeyi buzul akıntılar ile kapladı.

Plüton bir yeraltı okyanusu saklıyor olabilir

Analizler henüz yeni başladı

New Horizons bilgileri, Charon’un bir zamanlar aktif buzul yanardağlara ve okyanusa sahip olduğuna işaret ederken, bugünkü görünümünü nasıl kazandığını da az da olsa açıkladı. Meyer, New Horizons verilerini henüz iki yıldır incelediklerini ve daha analiz edecek çok fazla veri bulunduğunu belirtti.

Charon’da birkaç milyar yıl önce yaşanan genişlemenin sorumlusu ise bir yeraltı okyanusu olarak kabul ediliyor. Uydunun silikat zengini çekirdeği tarafından bir süre sıcak tutulan okyanus, daha sonra ısının yayılmasıyla soğudu ve donmaya başladı. Donmasıyla beraber genişledi ve ortaya çıkardığı basınç Charon’un yerkabuğunda çatlaklar ve yarıklar oluşturdu.