Satürn kaşifi Cassini, 15 Eylül 2017’de gaz devinin yüzeyine çakılarak görevine son verdi ve bir astronomi efsanesi haline geldi. Fiziksel olarak yok olmasıyla Cassini’nin ortadan kalktığını düşünmeyelim. Tersine, geride bıraktığı birbirinden değerli veriler yüzlerce, hatta binlerce yıl insanlığa fayda sağlamaya devam edecek. Cassini’yi çektiği en güzel fotoğrafların bazılarını hatırlayarak uğurlayalım.
Teşekkürler Cassini.
Cassini’nin yolculuğa çıktığı gün
Maceranın başladığı gün, 15 Ekim 1997. Cassini, Satürn’e sürecek 7 yıllık yolculuğuna çıkmak için Cape Canaveral Hava Kuvvletleri Üssü’nden ateşlenmişti.
Satürn’de ekinoks
Cassini, 12 Ağustos 2009 tarihinde Satürn’de ekinoksu yakından gözlemleyen ilk uzay aracı olarak tarihe geçti. Güneş ışınlarının Satürn ekvatoruna dik düştüğü gün 8 saat boyunca gözlem yapan Cassini, çektiği fotoğraflardan bu anlara ait mozaik bir görüntü oluşturulmasını sağladı. Güneş ışınlarının gezegenin hareketi esnasında oluşturduğu kozmik sanat, halkaların gölgeler arasında ve aydınlıkta kaldığı etkileyici görüntüsünü ortaya çıkardı.
Satürn’ün gülü
Gaz devinin kuzey kutup bölgesinde çapı 2,000 km olan ve saatte 500 km hızla esen rüzgarları besleyen dev bir kasırga yer alıyor. Cassini’nin 27 Kasım 2012’de dar açılı kamerasıyla çektiği görüntü, daha sonra sonra bilgisayarda sahte renkli bir fotoğrafa dönüştürüldü. Kırmızı düşük irtifadaki, yeşil ise daha yüksekteki bulutları temsil ediyor.
Güneydeki bulutlar
Satürn’ün kuzey yarımküresinde yer alan buulutların mozaik görüntüsü, Cassini tarafından 20 Temmuz 2016 tarihinde çekilen fotoğraflarla oluşturuldu. Kızılötesi ışığa hassas filtrelerin kullanan kamera, metan gazının Satürn atmosferine nasıl emildiği ve yayıldığına gözler önüne serdi. Bir ressamın fırçasından çıkmışa bezeyen görüntü, kozmik sanatın büyüleyici karmaşasına harika bir örnek: Ne zaman bakarsanız bakın gözünüze yeni bir detay çarpıyor.
Enceladus
Satürn’ün sıcak bir okyanus saklayan buzul uydusunu Nisan ayında yapılan açıklama ile daha yakından takip eder olduk. Cassini, Güneş Sistemi’nde Dünya dışı yaşam izleri taşıdığı düşünülen yerlerden biri olan Enceladus’u 9 Mart – 14 Temmuz 2005 tarihleri arasında mercek altına yatırmıştı. Enceladus’ta yakın zamanda yapılan keşiflere kapı aralayan mozaik karelerden biri de böyle oluşturuldu. 21 fotoğraf içeren kare, Enceladus’un tektoniğini ve jeolojik özelliklerini ilk kez detaylı bir şekilde gözler önüne serdi.
NASA: Enceladus’ta mikrobiyolojik yaşam için tüm izler mevcut
Titan’ın buğulu gölleri
Cassini’nin incelemeyi en sevdiği yerlerden biri şüphesiz Satürn’ün bir diğer buzul uydusu Titan’dı. Satürn’ün en büyük uydusu olan Titan, Merkür’den bile büyük bir buzul dünya. Cassini, 13 Kasım 2015 tarihinde Titan’ın üzerinde yaptığı geçişte birçok fotoğraf elde etti. Uydunun özellikle kuzey kutup bölgesindeki sıvı metan dolu göl ve denizleri iyi keşfedilmiş olsa da, Titan halen büyüleyici ve kafa karıştırıcı bir sır. Titan’ın mozaik portresinin merkezinde, yatay bir “H” görünümü veren Fensal ve Aztlan bölgeleri yer alıyor. Titan’ın jeolojisi o kadar esrarengiz ki, orada ne olup bittiğini anlamak için yere ve okyanuslara keşif araçları indirmekten başka çare yok.
Titan’ın en büyük denizinde 90 gün
Satürn’ün altıgeni
Satürn, kuzey kutbunda Dünya’yı yutacak kadar büyük bir altıgene sahip. Dev, korkutucu ve etkileyici girdap, altı köşeli bir jet akımını tesil ediyor. Girdabın merkezi ve farklı noktalarında, devasa girdaplar yer alıyor. Merkezdekinin ‘gözü’ 2,000 km genişliğinde. Sağ alttaki beyaz renkli girdabın gözü ise 3,500 km. Yakından bakmak hakikaten cesaret isterdi. Cassini, bunu bizim için yaptı.
Satürn ve halkaları
Satürn’ü bu kadar çekici kılan ne? Tabii ki halkaları. 14 Ağustos 2016 tarihinde çekilen fotoğrafta, Satürn karanlıkta halkaları ise aydınlıkta kalmış. Son derece nadir fotoğraf, Satürn’ü incelemek için çok güzel bir fırsat sunuyor. Sağ kenarda gri renkle beliren çeyrek kürenin gölgesi, dev halkaları üzerine vurmuş. Güneş ışınları altında parlayan halkalar ise görkemli katmanlar halinde karanlıktan uzanıyor gibi uzaya genişliyor.
Satürn ve Titan
Cassini’nin geniş açılı kamerasıyla uzak mesafeden çektiği bir mozaik, gaz devi ile en uydusu Titan’ı gösteriyor. 6 Mayıs 2012 tarihini taşıyan fotoğrafın güzelliği, halkaların sanki Titan’ı ortadan ikiye bölüyormuş gibi konumlanmış olması. Bir diğer önemli detay, Satürn’ün doğal rengi ile belirdiği nadir karelerden birini temsil etmesi.
Titan atmosferinde hücre oluşumu sağlayacak kimyasallar bulundu
Pan
Satürn’ün halkalarını düzenlemekle sorumlu “çobanlarından” biri Pan. Sadece 35 kilometre genişliğindeki Pan, kestaneden ravioliye ve el bombasına kadar birçok şeye benzetilebilir. Yassı uydu, kozmik çekim güçlerinin etkileşimlerini incelemek için iyi bir ders konusu olabilir.
Cassini’den kozmik Ravioli Pan’e ait ham fotoğraflar
Satürn’den Dünya
Soluk Mavi Nokta’yı tüm astronomi aşıkları bilir. Güneş Sistemi’nde ne kadar ufak bir yer kapladığımızı gösteren bir diğer etkileyici kare de Cassini tarafından 19 Temmuz 2013 tarihinde çekilmişti. Dünya’dan 900 milyon kilometre mesafeden çekilen kare, bir gün Satürn yörüngesinde gezinecek uzay turistlerine atalarının yaşadığı gezegenin nasıl belireceğini gösteriyor.
Satürn’ün Ölüm Yıldızı
Bilimsel önemleri açısından Titan ve Enceladus her zaman öne çıksa da, Cassini’nin kameralarına takılan diğer uydulardan biri de Mimas oldu. Kendisi, Güneş Sistemi’ndeki doğal ‘Ölüm Yıldızı’ olarak kabul ediliyor. Satürn’ün görkemini artıran küçük uydu, görünümüyle lakabına birebir uyduğunu kanıtlıyor. 22 Ekim 2016’da çekilen kare, Mimas’ın en yakından elde edilen fotoğrafı. 400 km çapındaki uydunun 185,000 kilometreden elde edilen fotoğrafının çözünürlüğü piksel başına 1 km.
Satürn’de yaz vakti
Satürn ekinoksu görüntülenir de gündönümü kaçar mı? Cassini, Nisan 2016’da çektiği karede Güneş’in Satürn ekvatorundan en uzak olduğu anı da yakaladı. Artan Güneş ışınları, Satürn’ün atmosferi ve disklerinin daha buğulu belirmesine sebep oldu. Aynı zamanda, Satürn’ün görkemini gözler önüne seren en güzel portrelerden biri ortaya çıktı.
Satürn’ün halkaları
Cassini, Satürn halkalarının kimyasal yapısı ve ısısını inceleyen ilk uzay aracı oldu. Genişliği sadece 10 metre civarında olan halkaların büyük kısmı boyutları birkaç mikron ile metre arasında değişen buz parçalarından oluşuyor. Halkaların yayıldığı alana geniş açıdan bakan fotoğraf 1,2 milyon km mesafeden çekildi.
Satürn halkalarına ait olağanüstü yakım çekim fotoğraflar
Enceladus’un yaşam izleri
Satürn’ün altıncı büyük uydusu Enceladus’un, uzaktan bakıldığında donmuş bir dünya olduğu düşünülüyordu. Cassini, bu düşünceleri paramparça etti. İçinde sıcak bir okyanus saklayan buzul uydunun tıpkı Dünya’daki gibi yaşama olanak veren hidrotermal bacalar sakladığı düşünülüyor. Bu bacalardan yükselen ısı ile yüzeydeki çatlaklardan yüzeye püsküren su buharını da ilk kez Cassini görüntülemişti.
Altıgene yakın çekim
Cassini, görev süresi boyunca Satürn’ün kuzey kutup bölgesindeki altıgen kasırgayı binlerce kez görüntüledi. Yakın çekim bu kare, genişliği 25,000 km’ye ulaşan olağanüstü bir kozmik düzeni gösteriyor. Altıgeni oluşturan ve ayakta tutan güçlü jet akımları her 10,5 saatte bir merkezdeki girdabın etrafında yön değiştiriyor.
Daphnis aralarda geziniyor
Satürn’ün bir diğer çoban uydusu Daphnis, sadece 8 kilometre çapında. Yine de oluşturduğu çekim kuvveti ile arasında yer aldığı halkaları düzenleme kapasitesine sahip. Minyatür bir uydu gibi beliren Daphnis, hareketi esnasında halkalardan çektiği toz tanelerini üzerinde topluyor. Zamanla bu parçacıklar uydu üzerinde geçici tepeler oluşturabiliyor.
Satürn’ün mikro uydusuna ait en detaylı fotoğraflar
Titan ve Dione ile aile fotoğrafı
Satürn’ün varlığı resmen kabul edilmiş olan 62 uydusu bulunuyor. Bunlardan ikisi, Titan ve Dione, annelerinin kolları altına girmiş gibi poz veriyor. Halkaların arka planda oluşturduğu dev boyutun önünde ufalan uydulardan Titan, belirgin atmosferi sayesinde turuncuya kaçan bir renkle beliriyor. Ağırlığı su-buz olan Dione ise mütevazi bir beyaz küre olarak Titan’ın yanında durmuş. Cassini verileri, Dione’un da gizli bir okyanusa sahip olabileceğine işaret etmişti.
Arkadan aydınlatmalı Satürn
Cassini, Temmuz 2013’te Satürn’ün gölgesine dalış yaptı ve kameralarını gezegene çevirdi. Çektiği fotoğraflardan 141 tanesi ile bu büyülü kare ortaya çıktı. Güneş ışınları, halkaların arasını dolduran beyazlığı temsil ediyor.
Titan’ın buzul bulutları
Titan, bahsettiğimiz gibi atmosfere ve sıvı suya sahip olsa da Dünya’dan çok farklı bir gök cismi. O kadar farklı ki, halen atmosferi ve yüzeyindeki birçok yapının oluşumu ve neler sakladığı bilinmiyor. Bunlardan bir tanesi, Cassini’nin 2015’te görüntülediği buzul bulutlar. Dünya’daki bulutların aksine farklı bir oluşum sürecine sahip olan buzul bulutlar, sıcaklığı -150 ve altında olan atmosferde birer hayalet ada gibi beliriyor.
Titan’ın buzul bulutları ilk kez görüldü
Titan okyanusları
Dünya’nın sakladığı suyu misliyle barındıran Titan, gelecekte insanlığın en büyük sınavlarından biri olacak. En büyük sorulardan biri, metan göl ve denizlerle kaplı kuzey kutup bölgesinin sisler altındaki gizemini ortaya çıkarıp çıkaramayacağımız. Burada, en büyüğü Kraken Mare olmak üzere birçok irili ufaklı su kaynağı bulunuyor. Ligeia Mare ve Punga Mare, Titan’ın bir gün robotik denizaltılar ile keşfedilmeyi bekleyen diğer denizlerinden bazıları. Oluşturdukları nehir kolları ve sahip oldukları adalar ile yaşam barındırdığı düşünülen dev bir sistemi temsil eden tüm bu deniz ve göllere bir gün erişebilecek miyiz?
Altıgenin merkezindeki girdap
Cassini, sonun başlangıcı olan Büyük Final görevinin ilk gününde (26 Nisan 2017) bu fotoğrafı çekti. Büyük Final’in belki de en etkileyici ve de ürpertici karesinde, Satürn’ün kuzey kutbundaki altıgen jet akımının merkezindeki girdap tüm netkiği ile görülebiliyor. Cassini, bu kareyi 267,000 km mesafeden elde etti.
Kuzeyden güneye doğru iniş
Cassini, Büyük Final görevinin başında gerçekleştirdiği ilk yakın gözlemde Satürn’ün kuzey yarımküresinden güneyine doğru son sürat bir iniş gerçekleştirdi. Satürn yüzeyine 72,000 km mesafeden 6,000 km’ye kadar yaklaştığı gözlem esnasında ardı ardına çektiği fotoğraflar bir araya getirildiğinde bu video ortaya çıktı: