NASA’nın 10 yıl öncesine uzanan araştırmalarında Ay’da buz-su bulunduğunu kanıtlamasının ardından, geçtiğimiz ay yaptığı açıklamada sanılandan çok daha fazla su molekülü tespit edildiği açıklandı. Ancak bu açıklamada es geçilen önemli bir detay var: Bu suyu nasıl içeceğiz?
NASA’nın açıklamasına göre, Ay’ın sadece karanlıktaki kraterlerinde değil, aynı zamanda daima Güneş altında kalan yüzeyinde bile fazlasıyla su molekülü bulunuyor. En son keşif, 2024’te Artemis programı kapsamında Ay’ın güney kutbuna gönderilmesi planlanan astronotlar ve bu görevin takibinde gelecekler harika bir haber olabilir. Ancak değinmemiz gereken kötü bir haber de var: Ay suyunu nasıl çıkaracağız?
CNET’e açıklama yapan Hawaii Üniversitesi’nden gezegen bilimcisi Shuai Li, “Dünya’daki suyu içmek ile aynı şey… Ancak Ay’daki suyun miktarı Dünya’ya kıyasla daha düşük. 1 kg su elde edebilmek için birkaç bin ton regoliti (Ay tozu) işlemden geçirmemiz gerekiyor” ifadesini kullandı.
Başka bir ifadeyle, bir şişe su elde edebilmek için bir metreküp Ay toprağı çıkarmak gerekiyor.
NASA, su keşfi açıklamasında bu bilgiye değinerek gerçekçilikten ödün vermedi. Bilim Görevleri Direktörlüğü Astrofizik Bölümü’nden Paul Hertz, “Ay’ın Güneş ışınları ile aydınlanan yüzünde H2O bulunduğuna dair ipuçlarımız vardı. Şimdi suyun orada olduğunu biliyoruz… Keşif, Ay’ın yüzeyi hakkında bildiklerimizi sınarken derin uzay görevleri için gerekli kaynaklar hakkında da heyecan verici sorular ortaya çıkarıyor” dedi.
Araştırmalar, Ay’ın yüzeyine bol miktarda su molekülünün mikrometeroit, güneş fırtınaları ve kozmik ışınlar aracılığıyla geldiğine işaret ediyor. Bu da, Ay’a inecek susuz astronotların suyu cam içinden çıkarmaları gerektiği anlamına gelebilir.
Dahası, her ne kadar araştırmalar Ay’ın yüzbinlerce kilometrekarelik yüzeyinde on milyarlarca su molekülünün “buz tuzakları” içinde saklı olduğunu ortaya çıkarsa da, elimizde çok kıt bir kaynak bulunuyor.
The New York Times’a açıklamada bulunan NASA Goddard Uzay Uçuş Merkezi’nden Casey Honniball, “Kısaca, Ay yüzeyinde su birikintileri bulunmuyor. Tersine, buz veya sıvı su oluşturması için bir araya gelmesi gereken ayrı su molekülleri yer alıyor” dedi.
NASA Ay Suyunu Çıkarmaya Kararlı
Yine de, bulgular sanıldığından kötü olabilirdi. Nature dergisinde yayımlanan iki ayrı makaleye göre, Ay’da tespit edilen su molekülleri atık suda yer alan hidroksil değil ama içilebilir su. Ek olarak, NASA’nın Caltech (California Teknoloji Enstitüsü) öncülüğünde ateşlemeyi planladığı “Trailblazer” görevi ile “Ay suyu” hakkında daha fazla bilgi toplayabiliriz.
NASA ayrıca, Artemis görevinin başlangıcından bir yıl önce Ay’a göndermeyi planladığı VIPER adı verilen keşif aracıyla su varlığını ve nasıl çıkaralacağını daha iyi anlamayı hedefliyor.
Ay regolitinden su çıkarmayı ve roket yakıtı elde etmeyi sağlayacak birkaç fikir de şimdiden mevcut. Central Florida Üniversitesi’nden Philip Metzger’in incelediği bir yöntem, elektrik kullanarak regoliti aşırı ısıtmak ve suyun ayrışmasını sağlamak.
Metzger tarafından NASA Gelişmiş Konseptler Programı kapsamında sunulan brifingde söz konusu süreç teknik olarak çok karmaşık olabilir. Buzun bir kimyasal işlemci haznesi içinde ilk olarak buhara süblimleşmesi, ardından tekrar buhara dönüşmeden önce donması gerekecek. Bu süreç çok pahalı olacağı için Metzger süreci kolaylaştırarak “regoliti buzun dönüşümden geçmesine gerek kalmadan işleyecek ultra ucuz bir işlemden geçirmeyi” teklif ediyor.
Avrupa Uzay Ajansı da (ESA) Ay toprağını içilebilir su ve solunabilir havaya dönüştürmenin yollarını araştırıyor. Ay’a 2025’te madencilik potansiyelini incelemek için robotlar göndermeyi planlayan ESA, ArianeGroup ile gerekli teknolojileri geliştirmek için anlaşma imzaladı.
Her ne kadar hırslı görünse de, NASA Ay’a en son insanlı görevlerin üzerinden 50 yıl geçmeden astronot göndermeyi ve artık kalıcı olmayı hedefliyor (Ben dahil birçok kişi ise bugüne dek Mars’a bile gidebileceğimizi ama bunu yapmadığımızı düşünüyor).
Ay’da kalıcı olabilmek için Dünya’dan su taşımak gibi korkunç maliyetli ve zor bir işle uğraşmak yerine, Ay’ı astronotlar için kendi imkanlarıyla yaşanabilir hale getirmek gerekiyor. Ay’da keşfedilen ve astronotları yoğun radyasyondan koruyabileceği düşünülen mağaralar buna bir diğer örnek…
