Çinli bilim insanları, Chang’e 4 uzay aracı ile Ay’ın öteki yüzüne gönderilen ve filiz verdikten sonra öldüğü belirtilen ilk bitkinin en son durumu hakkında bilgi verdi.
Chang’e 4 uzay aracı Ay’ın öteki yüzüne 3 Ocak 2019 tarihinde iniş yaparak bir ilke imza atmıştı. Chang’e 4’ün taşdığı bilimsel donanımlar arasında 2.6 kg ağırlığındaki Ay Micro Ekosistemi (LME) adı verilen mini-biyosfer de bulunuyordu.
Silindir şeklindeki biyosfer sadece 18 cm uzunluğunda ve 16 cm genişliğe sahipti. LME, ilk kez yerçekimsiz ortama ve uzaydaki radyasyona maruz kalacak altı canlı numune taşıyordu:
- Pamuk tohumları,
- Patates tohumları,
- kolza tohumları,
- maya,
- sinel meyvesi yumurtaları ve
- Arabidopsis thaliana olarak bilinen yaban otu bulunuyordu.
Ay’da yürütülen ilk biyolojik büyüme deneyinde sadece pamuk tohumları sonuç verdi. Ocak ayında açıklanan deney sonuçlarında Çinli yetkililer tohumların bir yaprak ürettiğini belirtmişti. En son açıklamada, verilerin iki yaprak oluşumuna işaret ettiği ifade edildi.
En son veriler ışığında hazırlanan 3D görselde, pamuk tohumlarından filizlenen iki yaprak görülüyor. LME içindeki diğer organizmalar ise geride kalan süre zarfında hiçbir sonuç üretmedi.
LME herhangi bir ısıtma birimine sahip değildi. Ay koşullarına doğrudan maruz bırakılan mini biyosfer, yaklaşık 14 gün süren ilk Ay gününün ardından -190 derece soğuğa maruz kaldı. Pamuk bitkisi bu aşamada ölse de deney LME’nin dayanıklılığını ölçmek için devam etti.
Sırada kaplumbağalar olabilir
LME deneyinin başında, Chongqing Üniversitesi İleri Teknoloji Araştırma Enstitüsü’nden Xie Gengxin yer alıyor. Xie, Chang’e 4 görevinin hazırlık sürecinde Ay’a kaplumbağa gönderme düşüncesi olduğunu ancak göreve özgü kısıtmalamar nedeniyle bunu yapamadıklarını ifade etti.
Xie, IEEE Spectrum’a yaptığı açıklamada “Chang’e 4’ün gövde ağırlığına bağlı olarak taşıyacağı deneyin en fazla 3 kg olabileceğini” söyledi.
Bu durum açıkçası kaplumbağalar için çok iyi bir gelişmeydi. Çünkü son derece zorlu bir yolculuğun ardından biraz rahata ermek yerine anormal sıcaklık düşüşü nedeniyle ölüm kaçınılmaz olacaktı. Soğuğa bir şekilde dayansalar bile, yaşam alanlarındaki oksijen 20 gün sonra bitecekti.
Kaplumbağalar ilk kez Sovyet Rusya’nın 1968’de gerçekleştirdiği Zond 5 görevi ile Ay’a gönderilmişti. Zond 5, Ay yörüngesinde başarıyla turlayan ikinci, ardından sağ salim Dünya’ya dönen ilk uzay aracı olmuştu. 14 Eylül-21 Eylül 1968 tarihlerini kapsayan görevde, Zond 5’in gövdesinde iki kaplumbağanın yanı sıra meyve sinekleri ve bitkiler bulunuyordu.
Kaplumbağalar deney kapsamında yiyecekten mahrum brakıldı. Dünya’ya dönerken açlıktan ölme riski ile burun buruna gelseler de, yere ayak bastıklarında hayattalardı.
2020’lerde Ay’a biyonik örnek yağacak
Zond 5, Dünya’nın atmosferinin ötesine insanların dışında organizma taşıyan ilk görevdi. Chang’e 4 ise Ay’ın yüzeyine insan dışında ilk canlı organizmaları taşıyan görev oldu. Çin, bu aşamada deneylerine devam etmekte de kararlı.
Xie ve ekibi, bir sonraki görevde daha büyük bir biyosfer içinde farklı organizmaları Ay’a göndermeyi planlıyor. Şu an bu organizmaların ne olacağı belli değil.
Çin, 2020’li yılların ortalarında gerçekleştirilmesi planlanan Chang’e 6 görevinde 10 kg ağırlığında bilimsel donanım göndermeyi planlıyor. Bu amaç için uluslararası işbirliği öneren Çin, Chang’e 6 ile Ay’dan ilk numune toplama ve Dünya’ya getirme görevini hayata geçirecek.
Ay’ın öteki yüzüne uzay aracı indirmeyi başaran ilk ülke olan Çin, aynı hedefi 2024 için belirleyen ABD ve diğer ülkelerden bir adım önde. Nihayetinde, 2020’li yıllar sadece uzay keşfinde öncü ülkelerin değil, özel uzay-havacılık firmalarının da Ay’a hücumuna tanık olacak.
ABD, 2024’te ilk kadın astronotun yer alacağı görevin ardından, ESA ile Ay’ın yüzeyi ve yörüngesinde kalıcı üs kurmayı planlıyor.
