Ay’a ayak basılmasında önemli rol oynayan Afrikalı- Amerikalı matematikçi Katherine Johson’ın hayatından notlar…
Bu en çok göze çarpan başlık değildi: 101 yaşında ölen Afrikalı-Amerikalı matematikçi Katherine Johnson, 1959’da “Yakıt Tükenme Noktasında Belirlenmiş Dünya Konumuna Uydu Yerleştirmek İçin Azimuth Açısının Belirlenmesi” başlıklı makaleyi tamamladı. Böylece Ulusal Havacılık ve Uzay İdaresi’nin (NASA) yeni oluşturduğu uçuş araştırma bölümü tarafından yayınlanan raporda imzası geçen ilk kadın oldu.
Daha önemlisi, bu hesaplamaların astronot John Glenn’in yaptığı çalışmalarının çok önemli bir parçasını temsil etmesiydi. Glenn 1962’de Dünya’nın yörüngesine çıkan ilk ABD’li oldu. Glenn, matematik konusundaki ustalığıyla bilgisayarın çalışmasını hesap makinesinde doğrulamayı başaran Johson için “Kızı işe alın” dedi. “İyi olduğunu söylüyorsa, gitmeye hazırım.” Johnson hesaplamaları yaptı ve Glenn yörüngeye ulaştı.
Johson’ın ismini taşıyan ve NASA’nın siyahi kadın matematikçilerinin anlatıldığı Margot Lee Shetterly imzalı “Gizli Figürler” (2016), Glenn’in yörüngeye çıkmasını sağlayan heaplamayı “Johnson’un kariyerini tanımlayan gün” olarak ifade eder.
Merkür görevinde kilit rol oynadı
ABD uzay programının 1960’lardaki odağı Ay’a ulaşma yarışıydı. Johnson süreç boyunca bu mücadeleye dahil oldu. Alan Shepard’ın 1961’de gerçekleştirdiği Merkür görevinde kilit rol oynadı. Elli altı yıl sonra, bu girişimin yıldönümünde, Virginia Langley’de “Katherine G. Johnson Hesaplamalı Araştırma Tesisi” açıldı. Langley müdür yardımcısı Clayton Turner “Dünya çapında milyonlarca insan Shepard’ın uçuşunu izledi… Ancak o zaman bilmedikleri şey, onu uzaya ve güvenli bir şekilde eve götüren hesaplamaların bugünün onur konuğu olan Katherine Johnson tarafından yapılmasıydı” ifadesini kullandı.
Johnson, Temmuz 1969’da Neil Armstrong ve Buzz Aldrin Ay’a ilk iniş yaptığında ve 1970’te Apollo 13 misyonunun iptal edildiği ve neredeyse felaketle sonuçlandığı anlarda hala yörüngeleri hesaplıyordu. 2010’da “Herkes oraya gitme konusunda endişeliydi” ifadesinde bulundu. Johnson, daha sonra uzay mekiğinin ve Dünya Kaynakları uydusunun ilk yıllarında yer aldı.
Yakın zamana kadar Johnson ve diğer Afrika kökenli Amerikalı meslektaşlarının ABD uzay programına yaptıkları katkılar, NASA’nın dışında ve bazen de içinde büyük ölçüde sessiz kaldı. Fakat Shettery’nin kitabı ve Taraji P. Henson’ın başrolünde Johnson’ı canlandırdığı takip eden filmi bu sessizliği bozdu. Johnson, köklü bir ırkçı toplumun onlara atabileceği her engelle savaşan bir grup dikkat çekici kadından biriydi ve nihayetinde kazandı.
1943 yılında Ulusal Havacılık Danışma Komitesi’nin (NACA) bir parçası olan Langley, ilk beş siyahi kadın matematikçiyi işe aldı. 1949’da Dorothy Vaughan, Johnson’ın dört yıl sonra “bilgisayar” olarak katıldığı Langley’deki ayrılan Batı Bölgesi bilgi işlem biriminin NACA içindeki tek kadın, ilk Afrika kökenli bölüm başkanı oldu. Johnson 1958’de NASA’nın açılışına kadar Batı Bölgesi’nde beyaz meslektaşlarından ayrı ofisler, tuvaletler ve kafeteryalar kullanmak için teoride gerekli olan -ancak her zaman değil- ırkçı Jim Crow yasalarına tabiydi.
Johnson’un hayatı
Bir kız kardeş ve iki erkek kardeşin en küçüğü olan Katherine, Batı Virginia eyaletinin başkentiCharleston’ın 190 km güneyinde, Greenbrier County’deki küçük bir kasaba olan White Sulphur Springs’de doğdu. Babası Joshua Coleman çiftçilik yapmış ve kereste ustası olarak çalışmıştı. Baba Coleman 1930’larda yerel lüks tatil köyü Greenbrier’de çalışmaya başladı ve kendi çabasıyla matematikçi olmuştu. Johnson’ın annesi de Joylette bir öğretmendi.
Greenbrier County’deki Afrikalı kökenli Amerikalılar için eğitim 12 yaşında sona erdi. Colemans’ın yanıtı, Charleston’un eteklerinde Batı Virginia Eyalet Koleji tarafından işletilen bir Afrikalı-Amerikan lisesinin yakınında bir ev kiralamaktı. Katherine bu okula 10 yaşında girdi. Tatil günlerinde, tatil köyünde çalışan Parisli bir şefin yardımıyla Fransızca’sını mükemmelleştirdiği Greenbrier’de çalıştı.
1933’te 15 yaşındayken, Batı Virginia Eyalet Koleji’nden mezun oldu ve öğretmenleri kariyerleri boyunca devamlı ayrımcılığa maruz kalan seçkin bir Afrikalı-Amerikalı matematikçi William Schieffelin Claytor’u içeriyordu. Claytor onun için kursu uygun hale getiriyordu ve o 1937’de Fransa’da matematikte en yüksek onurla mezun olduğunda sadece 18 yaşındaydı.
Johnson Virginia’daki Marion Okulu’nda öğretmenliğe başladı ve burada kimya öğretmeni James Goble ile tanıştı. 1939’da Batı Virginia’ya Morgantown’daki bir okula geri döndü ve James ile evlendi. Ertesi yıl, kısmen Ulusal İnsanların Renkli İnsanların Gelişimi Derneği’nin Morgantown’daki bir yüksek lisans kursuna kaydolmak için şimdiye kadar tamamen beyaz Batı Virginia Üniversitesi’nin ayrışmasını sağlama planının bir sonucu olarak, üç siyah öğrenciden biri ve ilk siyah kadın oldu. Bir süre sonra hamile kaldı ve akademiyi terk etti.
Üç kızı büyüdüğünde öğretime geri döndü. Ayrıca, 1952’de James’in kayınbiraderi tarafından teşvik edilen aile Virginia yarımadasına taşındı. James, Newport News deniz tersanesinde ressam olarak çalışmaya başlarken, Katherine Haziran 1953’te Langley’de çalışmaya başladı.
İki hafta sonra Katherine, uçuş araştırma bölümüne tayin edildi. Yıllar süren baskılardan sonra 1 Ekim 1958’de sonunda Nasa’nın Havacılık ve Uzay Mekaniği Bölümü’nün rehberlik ve kontrol şubesinin editör toplantılarına katılma hakkını kazandı. Bunu yapan ilk kadındı. Adı da değişti. Artık bir “bilgisayar” değil, “matematik yardımcısı” olmuştu.
Kocası 1956’da öldü ve üç yıl sonra bir ordu ve donanma gazisi olan James Johnson ile evlendi. Dolayısıyla raporunu Katherine Johnson olarak yayınlayacaktı ve uzay mühendisi Ted Skopinski şunları söyledi: “Katherine raporu bitirmeli. Zaten işin çoğunu yaptı. ” Sonunda 26 raporun yazarı veya yazarlarından biri olacaktı.
Özgürlük Madalyası’nın Sahibi Oldu
1986’da NASA’dan emekli oldu. 2015 yılında Barack Obama ona ABD’deki en yüksek sivil onur olan Cumhurbaşkanlığı Özgürlük Madalyası’nı sundu. Ertesi yıl BBC onu dünya çapında en etkili 100 kadın listesine dahil etti. Batı Virginia Eyalet Üniversitesi onuruna bir burs açtı ve NASA’dan çok sayıda onur derecesi ve birçok ödül aldı. Yarım asır boyunca Newport News’teki Carver Presbiteryen kilisesinde koronun bir parçası oldu.
2010 da kızı Connie ve 2019’da da ikinci kocası öldü. Diğer iki kızı Joylette ve Kathy, altı torun ve on bir büyük torun tarafından hayatta kaldı.
26 Ağustos 1918 doğumlu matematikçi ve havacılık teknoloji uzmanı Katherine Johnson, 24 Şubat 2020’de hayatını kaybetti.
