ABD’li bir startup tarafından geçtiğimiz yıl alçak yörüngeye ateşlenen BlueWalker 3 (prototip) uydusunun astronomik gözlemler için tehdit oluşturacak kadar parlak olduğu belirtildi. BlueWalker’ı gece karanlığında sadece Ay, Venüs, Jüpiter ve yedi yıldız parlaklık konusunda geri bırakabiliyor.
Apollo görevlerinin sona erdiği 1972’nin ardından insanlığın derin uzay keşfini tamamen Dünya’ya hapsolarak yapma anlayışı, günümüzde kar amaçlı uydu ateşleme çılgınlığı ile maalesef tamamen kontrolden çıkmış durumda. Apollo görevlerinin mimari Wernher Von Braun, Ay’a insanlı görevlerin ardından sıranın Mars’ta olduğunu söylemiş ancak ABD 1974’te başlayan SkyLab projesi ile alçak yörüngede gözlem konseptini kucaklamıştı.
Aradan geçen on yılların ardından Mars’ı bırakın Ay’ın yakınında bile insanlı görev düzenlenmezken, eski ve yeni uyduların çöplüğüne dönen yörünge yer gözlemlerini bile tehdit eder hale geldi.
Teksas merkezli AST SpaceMobile tarafından Eylül 2022’de ateşlenen BlueWalker 3, cep telefonları için hücresel genişbant ağ olarak vazife görürken, bir nevi yörünge baz istasyonu olarak ifade edilebilir. Gece gökyüzünde neredeyse Ay kadar parlak olan 64 metrekarelik devasa uydu, daha şimdiden yer gözlemeri için tehdit oluştururken, 100 tane benzer uydunun yer almasının planlandığı bir ağın sadece ilk uydusunu temsil ediyor.
Nature dergisinde yayımlanan ve Şili, ABD, Meksika, Yeni Zelanda, Hollanda ve Fas’ta bulunan astronomların yaptığı gözlemleri derleyen araştırma, farklı teleskoplarla incelendiğinde BlueWalker 3 uydusunun gece göğünde en parlak 10 yıldızdan ikisi kadar ışık saçtığını tespit etti. Uydunun neredeyse eş parlaklıkta olduğu yıldızlar Procyon ve Achernar.
Uydunun gece karanlığındaki tam konuşlanmış -görkemli- görüntüsüne bu fotoğraftan bakabilirsiniz.
Bilimsel veriler ve görüntüler bozulabilir
BlueWalker 3, yakın gelecekte alçak yörüngenin tam bir uydu kaosuna dönüşeceğine dair ilk işaret değil. SpaceX’in dünyanın dört bir tarafına internet ulaştırmak için hayata geçirdiği Starlink projesi toplam 42,000 küp uydunun ateşlenmesini kapsıyor. Şu ana kadar yörüngeye ateşlenen uydu sayısı yaklaşık 4,600. Amazon, Project Kuiper projesi kapsamında 3,236; OneWeb ise kendi projesi altında 648 uydu ateşlemeyi planlıyor.
Söz konusu uydular Dünya’ya güneş ışınlarını yansıtıyor ve astronomik görüntülerde parlaklığa neden olabilecekleri gibi bilimsel verileri de bozma potansiyeline sahipler. BlueWalker 3 benzeri uydular geniş bant alıcıların verilerinde bozulmaya neden olabileceği gibi radyo astronomi gözlemlerinde verileri bozabilir.
Eylül ayında gerçekleştirilen gözlemlere göre, BlueWalker 3 prototip uydusunun parlaklık ölçeği (kadir) +3,5. Bu haliyle çıplak gözle görülebilirlen, Kasım 2022’de antenlerini de açan dev uydunun kadiri iki puan daha artmış durumda.
Giderek artan büyük ve parlak uydu trendinin bir temsilcisi olarak beliren ve insanlığa hizmet görüntüsünde astronomik çalışmaların geleceğini karartabilecek BlueWalker 3 benzeri uydular, Uluslararası Astronomi Birliği’nin (IAU) kozmosun görünebilirliğini etkilememek için belirlenen unsurlarını da ihlal ediyor. Her ne kadar yöründeki uyduların parlaklığını belirleyen bir kural olmasa da, SpaceX’in Starlink uydularının parlaklığını azaltmak için IAU ile görüşmeler yapıyor olması olumlu bir gelişme.
AST SpaceMobile da kendi payına düşeni yaparak hem NASA hem de diğer ABD’li kurumlar ile yer gözlemlerinin etkilenmemesi için önlemler alıyor. Bu kapsamda ABD Ulusal Radyo Sessizlik Bölgesi (NRQZ) civarında belli manevralar ile parlaklık azaltılıyor ve uydunun astronomlar ile sürekli konumu paylaşılarak gözlemlerle çakışmaması sağlanıyor. Asıl soru, 100 tane BlueWalker yörüngede gezinirken bu çabaların ne kadar yeterli olacağı. Belli ki, uyduların astronomik gözlemlere müdahale etmesini önleyecek teknolojilerin geliştirilmesi şart.
