Ay misyonlarına başladığı 2007’den bu yana geride kalan beş görevin her birinde başarı elde eden ve altıncı görev ile Ay’ın uzak yüzünden ilk kez numune toplamaya girişen Çin’in hızlı ilerleyişi, geride kalan ABD için fazlasıyla düşündürücü.
Ay’ın karanlım yüzünden numune toplayarak Dünya’ya geri gönderecek Chang’e 6 görevi, Ay’a yönelik planlarını açıklamaktan çekinmeyen Çin için yeni bir kırılma noktasını temsil ediyor. Ay’ın buz-su yoğunluğu bol Güney Kutup bölgesindeki materyallerin araştırılmasının ardından bir yer ve yörünge üssü için yapılan çalışmalar hızlanacak.
Çin, Mayıs başında ilk olarak Shenzhou-18 görevi ile kendisine ait Tiangong uzay istasyonuna üç taykonot gönderdi. Taykonotlar ile uzaya gönderilen bir zebra balığı, yosunlu geniş bir ekosistemde ne kadar yaşayabildiğini gözlemlemek için kullanılacak.
ABD’ye göre, Çin’in Ay’dan numune toplamak veya Ay’a zebra balığı göndermenin ötesine geçen jeopolitik amaçları var. NASA Başkanı Bill Nelson’ın “bir yarış” içinde olduklarını belirtmesi de jeopolitik çizgileri belirliyor. Dahası, Nelson, Çin’in ‘Ay’da bölgesel hakimiyet kurmak istediğini’ belirtti.
Nisan ortasında ABD’li senatörlere açıklama yapan Hill, Çin’in son 10 yılda önemli gelişmelere imza attığını ancak fazlasıyla gizli bir tutum sergilediğini belirtti. Çin’in ‘sivil programının askeri olduğunu düşündüklerini’ belirten Hill, Çin’in şu ana kadar ‘sivillere açık barışçıl bir uzay programı sergilemediğini’ öne sürdü. Söz konusu gizemli gelişmelerden bir tanesinin de Shenlong uzay aracı olduğu söylenebilir.
Temsilciler Meclisi’ne NASA’nın 2025 bütçesinin onaylanması için konuşan Nelson, ABD’nin Çin’den önce Ay’a gitmesi gerektiğini, tersi yaşandığı halde Çin’in “bölgesine giriş izni vermeyebileceğini’ söyledi.
NASA, yoğun şekilde üzerinde çalıştığı Artemis III görevi ile Apollo görevlerinin ardından Ay’a tekrar insan göndermeyi planlıyor. Eğer 2026’da bu hedefe ulaşılırsa, Çin’in 2030’lu yılları kapsayan insanlı görevlerinin önüne geçilebilir.
ABD’nin uzay yarışındaki üstünlüğünü kaybetmemesi için gerçekçi olmaları gerektiğini vurgulayan Hill, Çin’in uzay programına büyük bir yatırım yaptığını ve yapmaya devam edeceğini söylerken, ABD’nin “gardını düşürmemesi gerektiğini” ifade etti.
ABD Uzay Komutanlığı’nın başında yer alan General Stephen Whiting de Mayıs başında yaptığı açıklamada “Çin’in gösterdiği ilerlemenin endişe verici olduğunu ve son altı yıl içinde Çin’in yörüngedeki casus uydu sayısını altıya katladığını” belirtti.
Yeni Vahşi Batı?
The Guardian’a konuşan Tokyo Üniversitesi’nden Profesör Kazuto Suzuki’ye göre, iki ülke arasındaki yarış Soğuk Savaş’ta olduğu gibi yüzeye insan indirmek değil ama su gibi kritik kaynakları kontrol edebilmek.
Suzuki her ne kadar uluslararası anlaşmaların Ay’da ulusal çıkarlara izin vermediğini belirtse de, gerçeklikte Ay’ın “vahşi batı olduğunu” belirtiyor.
Artemis programı Ay’ın yörüngesinde gezinen bir iletişim ve laboratuvar üssü hedefliyor. Suzuki, ABD’nin yüzeye ilk insan indirmiş millet olarak ‘Ay’a sahip olmayı’ çok önemsemediğini düşünüyor. ABD’nin asıl hedefi Mars ve “Lunar Gateway” adlı geleceğin yörünge Ay üssü aslında Mars görevleri için bir benzin istasyonu görevi taşıyacak.
Çin ve Rusya’nın 2021’de duyurduğu ve 2030’larda hayata geçmesini planladığı Uluslararası Ay Araştırma İstasyonu (ILRS) ise bu üste yer almak isteyen diğer milletlere açık olacak. Suzuki’ye göre bu istasyon bir Antarktika araştırma üssü gibi görev yapacak ancak zamanla ulusal bölge sahipliği arayışına malzeme olursa, sorunlara neden olabilir.
ABD, Ay yarışı kapsamında diplomasiyi de dikkatli bir şekilde kullanıyor. Nisan’da bir araya gelen ABD Başkanı Joe Biden ve Japon mevkidaşı Fumio Kishida, Artemis kapsamında 2028 ve 2032 yıllarında Ay’a Japon astronot gönderilmesi konusunda anlaştı (Japonya ile Çin arasındaki tarihi rekabete dokundurarak).
Öte yandan Çin de diplomasi alanında ilerliyor. Rusya’nın yanı sıra Chang’e 6 görevinin ateşlemesinde ESA, Fransa, İtalya ve Pakistan’dan yetkililer Çin’de hazır bulundu. Çin ile derin uzay görevlerine tutunmanın hiç de mantıksız olmadığını düşünenler ortada. Soru, zamanla hangi tarafın ittifakı daha da güçlenecek?
Kaynak: The Guardian
Ana görsel: Pixabay
