Dünya’dan bakıldığında atmosferden arınmış beyaz ve bol kraterli bir taş parçası olarak görünen Ay, bir zamanlar çok daha çekici bir görünüme sahipti. 4,5 milyar önce oluşan Ay, ilk zamanlarında jeolojik faaliyetlerin son derece yüksek olduğu, halen soğuma aşamasında bir gök cismiydi. İçi kaynayan uydunun yüzeyindeki yanardağlar, sürekli olarak lav püskürüyordu. Ay’ın geniş havzalarını dolduran lavlar, zamanla soğuyarak maria (Latincede deniz anlamına geliyor) adı verilen volkanik kayaları oluşturdu. Bugün Ay’ın yüzeyine çıplak gözle baktığımızda gördüğümüz karanlık bölgeler, maria dolu alanları temsil ediyor.
Earth and Planetary Science Letters dergisinde yayımlanan araştırmaya göre, volkanik faaliyetlerin en yoğun olduğu dönemde Ay’ın geçici bir atmosferi oluştu. Yanardağ dumanlarından oluşan ince sis benzeri tabakanın, uzaya kaybolmadan önce 70 milyon yıl varlığını koruduğu tahmin ediliyor.
Araştırmada yer alan NASA Marshall Uzay Uçuş Merkezi’nden Debra Needham, “Ay’ın yüzeyi erimiş kayalardan oluşan bir denizle kaplanmış olmalıydı. Lavlar atmosferi oluşturan dumanı saçarken, üzeri parça parça soğumuş kayalarla ile kaplanmıştı” ifadesini kullandı. Needham, atmosferin içerdiği yoğun sülfür nedeniyle sarıya kaçan kahverengi renge sahip olması gerektiğini ve var olsaydık Dünya’dan görebileceğimizi söyledi.
Ay’da yeraltı kolonisi kurulacak dev bir mağara keşfedildi
Mars’ın atmosferinden kalındı
Ay’ın bir zamanlar atmosferi olduğuna işaret eden veriler, GRAIL, LRO (Ay Yörünge Kaşifi) ve Moon Minerology Mapper görevlerinde elde edildi. Veriler, volkanik dönemde lav ile kaplanan alanı ve maria yoğunluğunu ortaya çıkardı. Apollo 15 ve 17 görevlerinde toplanan maria örnekleri ise tüm bu sürecin ne zaman yaşandığını anlamak için kullanıldı. Kayalardaki uçucu maddelerin miktarı ölçülerek, atmosfere kaçan gaz miktarı belirlendi.
Sonuçlar, maria oluşumuna tanık olan dönemde çok yoğun miktarda gazın ortaya çıktığını gösterdi. Tahminler, yanardağ patlamalarının zirveye ulaştığı 3,5 milyar yıl önce Ay atmosferinin Mars’ın bugünkü atmosferinden 1,5 kat daha kalın olduğu yönünde. Oluşan atmosferin oluşturduğu basınç ise Dünya’nın deniz seviyesindeki atmosferik basıncının yüzde 1’i kadardı.
Atmosferin varlığını koruduğu 70 yıl içinde, Ay yavaş yavaş soğudu ve yanardağ faaliyetleri yavaşladı. Kütlesi yeni yeni artmaya başlayan uydunun yerçekimi çok zayıf olduğu için atmosferin uzaya kaçışını engelleyemedi.
Sonuç olarak, çok uzun bir zaman önce hem Ay, hem Venüs hem de Mars çok daha güzel bir yerdi. Ancak görmek bize nasip olmadı.
Ay’ın yüzeyindeki gizemli toz bulutlarının sebebi bulundu
