2020 yılının en büyük felaketi olarak nitelendirilen korona virüs salgını, dünya genelinde binlerce, onbinlerce insanın ölümüne sebep oldu. Dev ekonomiler durma noktasına gelirken, bilim dünyası hız kesmeden araştırmalara ve aşı geliştirme çalışmalarına devam etmekte. Peki, ortalama 12-18 ay gibi bir hedef biçilen koronavirüs aşı keşfi hangi aşamalardan geçmeli ya da geçiyor?
Aşağıda başlıklar halinde bir aşının nasıl geliştirildiği yer almaktadır. Normal şartlar altında aşı/ilaç geliştirme işlemleri 10-12 yıllık gayet normal kabul edilen bir süreye ihtiyaç duymaktadır. Bu süreyi yakın zamanda bilim insanları “Ebola” aşısı için 5 yıl gibi rekor bir süreye indirmeyi başarmışlardı. Dolayısıyla 12-18 ay gibi bir sürenin bilim dünyası açısından bir ilk olacağını söylemek doğru olacaktır. Bunu belli prosedürleri ve işlemleri kısaltarak sağlamayı planlıyorlar.
1-Prototip üretmek
Virüsün hangi bölümlerinin aşı üretmek amacıyla kullanılmasına karar verilen bu aşamayı, korona virüs özelinde geçtiğimizi söylebiliriz. Korona virüs aşısı için uygun prototipler kısa bir süre içinde hazırlanabilmekte.
2-Hayvan Deneyleri
İnsanlı çalışmalara geçmeden önce yapılması gereken en önemli aşamalardan biri hayvanlı deneylerdir. Tavşan/fare/kobay gibi canlılar vasıtasıyla geliştirilen ilacın/aşının immün sistem üzerinde ve istenen noktadaki etkileri ve yan etkilerine bakılmaktadır. Ancak bazı durumlarda özelliklede dünyayı etkisine almış çok fazla sayıda ölüme sebebiyet vermiş olan bir virüse karşı aşı geliştirirken bu aşamanın tamamen atlanması söz konusu olabilir.
3-Faz1 İnsanlı Deneyler
Bu aşamada 30-100 kişilik bir insan deney grubu üzerinde aşının “öldürücü veya yaşam standartını önemli ölçüde olumsuz etkileyen bir etkisi var mı yok mu” sorusuna cevap aranıyor.
4-Faz2 İnsanlı Deneyler
Sayıca daha fazla olan bir denek grubu üzerinde aşının etkinliğinin ölçülmesi esasına dayanan bu aşama, gerek duyulan acil durumlarda atlanarak direkt olarak kanuni sürece geçilebilmektedir.
5-Faz3 İnsanlı Deneyler
Binlerce hasta üzerinde aşının denenmesini kapsayan bu süreçte, aşının stabilizasyonu ve güvenliğinden emin olunuyor.
6-Kanuni Onay
Tüm bu aşamalar bittikten sonra ilgili kurum ve kuruluşlara yapılan aşı geliştirme çalışamalarının detaylı bir raporu sunulur. Bunu takiben belli bir süre boyunca yetkililer bu geliştirilen yeni aşının toplum sağlına uygun olup olmadığına karar verir. Bazı durumlarda kanıtlar yetersiz bulunarak çalışmaların tekrarlanması istenir.
7-Seri Üretim
Kanuni onayı almış olan aşının, piyasaya sürülebilmesi için, çok sıkı kalite kontrol önlemleri altında üretimleri gerçekleştirilir.
8-Genel Erişim
Kamu kuruluşları ve yetkili merciler kimlerin bu aşılara öncelikli olarak ulaşabileceğine karar verir. Devam eden süreçte alınan ek önlemler vasıtyasıyla hastalığın toplumdan tamamen silinmesi amaçlanır.
Bu yazıdan çıkacak olan en net sonuç, doktorlar kadar, saygıyı hak eden birçok bilim insanı da mevcut. 12 yıllık bir aşı geliştirme işlemini 18 ay gibi rekor bir süreye indirmeye çalışmak dahi alkışlanacak bir azim göstergesidir.
-Science is Everything-
