Çin uzay istasyonunun kafamıza düşme ihtimali ne?

Uzay-havacılık sanayisini son yıllarda birçok kaza yaşadı. Rus Proton-M uzay kapsülünün Uluslararası Uzay İstasyonu’na (UUİ) ulaşamadan rotadan çıkarak Dünya’ya düşmesi, Japon Hitomi uydusu ile iletişimin kaybedilmesi ve SpaceX Falcon-9 roketinin taşıdığı uydu ile infilak etmesi son 1 yıl içinde akla gelen birkaç örnek.

Mars’a gitmeyi hayal eden insanlığın henüz yörüngede birçok ders alması gerektiğini kanıtlayan son büyük arıza ise Çin’in 2011’den bu yana görev yapan Tiangong-1 uzay istasyonunun kontrolden çıkması oldu.

Ardından gelecek uzay modüllerinden önce prototip olarak uzaya ateşlenen 10,4 metre uzunluğundaki ve 3,5 metre genişliğindeki istasyonun 2017 sonlarında Dünya’ya düşmesi bekleniyor. Taingong-1’in nereye düşeceği ise belirsiz. Çinli yetkililer ise bu hafta düzenlenen bir basın toplantısında muhtemel çarpma alanının Gobi Çölü olacağını savundu.

Dünya’da nereye düşecek?

Boyutları büyük bir tehdit oluşturmuyor olsa da Tiangong-1’in düşeceği yer can ve mal kaybına neden olabilir. Uzay istasyonunun birisinin kafasına düşme ihtimali, bir kişinin kafasına yıldırım düşme ihtimalinden daha düşük kabul ediliyor. Yine de uzay istasyonunun birisinin kafasına düşmemesini sağlayacak bir önlem yok.

Tiangong-1’in içinde bulunduğu durum, akıllara Dünya yörüngesinde 6 yıl gezindikten sonra 1979 sonunda Avustralya’ya parçalar halinde düşen Amerikan uzay istasyonu Skylab’i hatırlatıyor. Çinliler az sayıda nüfus olan bölgeye düşen Skylab gibi bir durum yaşanmayacağını düşünüyor.

Çinli yetkililer Çarşamba günü düzenlenen basın toplantısında ilk olarak Haziran ayında ABD’li amatör gökbilimci Thomas Dorman’ın tespit ettiği kontrol çıkma durumunu doğruladı. Uzay istasyonu ile temas ilk Mart ayında kesilmişti. Çin insanlı uzay mühendisliği biriminden Wu Ping, ‘Tiangong-1’in birçok parçasının atmosferde yanacağını’ söyledi.

Tiangong-1’in yörüngedeki diğer uydular ile çarpışma ihtimali nedeniyle takip edildiğini belirten yetkililerin, uzay istasyonunun nereye ve ne zaman düşeceği konusunda tahmin belirtmesi de bekleniyor.

Birisini kafasına düşebilir mi?

NASA, yukarıdaki soruyu ilk kez 2011’de yörüngedeki 6,5 tonluk bir uydusunun yakıtının bitmesi ardından hesaplamıştı. O zamanki hesaba göre, yüzde 71’i okyanuslardan oluşan Dünya’da bir enkazın birisinin kafasına düşmesi 2300’de 1’di. Yani, herhangi birinin, mesela sizin kafanıza bir Çin uzay istasyonu düşmesi ihtimali 21 trilyonda 1.

Yörüngeden düşecek bir enkaza karşı atılacak adımlar konusunda uluslararası alanda ilk kez 2002’de bir anlaşma imzalandı. Ardından, Birleşmiş Milletler (BM) 2008’de belli basamaklar belirledi. ABD, Rusya, Japonya ve Almanya gibi ülkeler bu kararlara uyum sağlamak için ulusal yasalar çıkardılar.

Bu kapsamda, yörüngede ömrü dolan uzay araçlarının atmosfere kontrollü giriş ile yanarak yok olmaları, yok olmayacak kadar büyük olanların ise Yeni Zelanda’nın 4000 km açığında Pasifik Okyanusu’na düşürülmesi karalaştırıldı.

Bu bölge, ‘Güney Pasifik Okyanusu Yerleşimden Arınmış Alanı’ olarak biliniyor.

ABD’ye 400 dolar ‘çöp cezası’

Uzay enkazlarının ‘kontrolden çıkarak’ Dünya’ya düştükleri hadiseler yok değil. Akıllarda kalan bir örnek, Ocak 1997’de Delta II roketinin kömürleşmiş bir parçasının Oklahoma’da köpeğini gezdiren bir kadına çarpması. Aynı roketin bir diğer kömürleşmiş parçası, Türkiye’de bir başka kadına çarpmıştı. Şans eseri, kömürleşen küçük kumaş parçaları iki kadına da hafif yaralandı.

Avustralya üzerinde dağılarak düşen Skylab ise ABD için hafif yüz kızartıcı bir durum oluşturmuştu. Dönemin Başkanı Carter Jimmy Carter Avustralya’dan özür dilemiş, Avustralya ise 400 dolar çöp atma cezası vermişti.

Washington Post’a göre, California’da yaşayan bir DJ 2009’da cezayı adına ödedi.