Özel bir firma ilk kez Ay vizesi aldı

Teknoloji milyarderi Naveen Jain tarafından 2010 yılında kurulan özel uzay-havacılık firması Moon Express, 2017’de Dünya’nın uydusuna uzay aracı indirmek için ABD hükümetinden izin almayı başardı. Moon Express’in aldığı izin, uzay hukuku alanında tartışmaları da beraberinde getirdi.

Moon Express’in görevinde başarılı olması, 2020’li yıllarda Ay ve ötesine yaşam ve enerji kaynakları için seferler düzenlemeyi planlayan benzer firmaların önünü açabilir. Suyu ‘Güneş Sistemi’nin yakıtı olarak’ tanımlayan Moon Express, hayati önem taşıyan kaynakların Dünya dışından temin edilebilmesinin derin uzay görevlerini ciddi ölçüde kolaylaştıracağını savunuyor.

Moon Express izin koparmış olsa da, derin uzayda gerçekleştirilecek ticari faaliyetleri kapsayan hukuki bir yaptırım henüz bulunmuyor. Hukukçular bu konu üzerinde çalışıyor olsalar da, yerel veya küresel bir düzenlemenin 2017’ye kadar hazır olması olasılığı çok düşük kabul ediliyor.

Günümüzde uzaya roket ve kargo kapsülleri ateşlemekle geçinen özel uzay-havacılık firmaları, uzay turizminin de gelişmesiyle faaliyetlerini genişletmeye başlayacak. Zamanla, alçak yörüngeden ayrılarak Ay’a ve ötesine erişmeye başlayacaklar. 2018’de Mars’a uzay aracı göndermek isteyen SpaceX, 2020’de uzay otelleri kurmayı hedefleyen Bigelow Aerospace ve asteroit madenciliği yapmak isteyen Deep Space Industries, derin uzayda keşif ve ticaret yapmak isteyen firmalara birer örnek.

Ay’a gitmek için süre daralıyor

Moon Express için 2017 tarihi çok önemli. Çünkü 2017 Google Lunar X Prize yarışmasının sona erdiği tarihi temsil ediyor. Moon Express, 2012’de dahil olduğu uluslararası yarışma kapsamında, uzay aracını ateşlemek için resmi bir sözleşmesi imzalayan iki firmadan biri. Firmanın MX-1 uzay aracını ateşlemesi için anlaştığı Rocket Lab, Electron roketini geliştiriyor.

Google Lunar X Prize’ı kazanmak, Moon Express’in ilk hedefi. Asıl hedef ise Ay’da madenciliğe başlamak (Moon filmini izleyenler?). The Verge’e konuşan Moon Express CEO’su Bob Richards, Ay’a ayak basmayı başarmalarının ardından 2020’li yıllarda materyal getirmeye başlamayı umuyor.

Derin uzayda madencilik yapmak istesek de gerekli hukuki düzenleme mevcut değil.

Moon Express’e bu hayalleri kurmasını sağlayan kişi ise Başkan Barack Obama. Kasım 2015’e kadar ABD hükümeti uzaydan elde edilen materyaller üzerinde özel şirketlerin hakkı olmadığına hükmediyordu. Ancak Obama’nın imzaladığı Commercial Space Launch Competitiveness Act yasası, Federal Havacılık İdaresi’nin (FAA) önümüzdeki yedi sene boyunca özel firmalara kısıtlama getirmesini engelliyor.

FAA, bu noktadan sonra özel firmaların derin uzay görevlerini nasıl denetleyeceğini düşünüyor. Bunun ilk ayağı, 104 ülkenin imzasının bulunduğu Dış Uzay Anlaşması’na uyumluluk sağlanması. Spacenews’e bilgi veren FAA, “Eğer ABD’nin Dış Uzay Anlaşması’na uyumlu kalmasını sağlayacaksak, birileri bu görevleri (özel firmaların derin uzay maceraları) denetlemeli’ açıklamasında bulundu.

Richards, “İyi haber, düzenleyici sürecin devreye girmesi… Kötü olan haber ise düzenleyici şablonun 2017’ye yetişeceğine dair hiçbir güvence olmaması” ifadesini kullandı.

Mevcut tablonun ironik tarafı ise ‘uzay kaynakları’ anlaşmasının topladığını materyallerin sahibi olacağınızı söylemesi. Ancak isteseniz de mevcut şartlar altında istediğiniz yere gidemiyorsunuz.