Mars’ın okyanusları nereye kayboldu?

MAVEN uzay aracının 2015 başında yaşanan bir Güneş fırtınasına ait verilerini 6 ay boyunca değerlendiren NASA, Mars’ın atmosferinin nasıl kaybolduğunu kesin olarak ortaya çıkardı.

NASA tarafından dün TSİ 22.00’da yapılan açıklamada, Mars’ın 4,3 milyar yıl önce tüm yüzeyini kaplamaya yetecek miktarda su içeren okyanuslara ve yaşama olanak veren sıcaklığa sahip olduğu belirtildi. Ancak zamanla yok olan atmosfer, gezegenin manyetik alanını zayıflattığı gibi küresel ısınmayı önleyen tüm bariyerleri ortadan kaldırdı.

Mars’ın atmosferinin zamanla uzaya kaybolduğu teorisi, Curiosity’nin 2013’te elde ettiği verilerle güçlenmişti. Curiosity’nin Dünya’nın yüzde 1’i kalınlığındaki atmosfere ait topladığı veriler, hafif elementlerin yok olduğuna işaret etmişti.

MAVEN ile toplanan veriler ise Mars atmosferini neyin süpürdüğünü kesinleştirdi: Güneş fırtınaları.

Atmosferinin üst tabakaları yok oldu

MAVEN ekibinin verdiği bilgiler, Mars’ın yaklaşık 4 milyar yıl öncesine uzanan dönemde Dünya’nınkine benzeyen kalın bir atmosferi olduğu yönünde. Böylece hem Güneş’ten yayılan radyasyon hem de asteroid yağmurlarından korunabilen Mars, yaşam için elverişli sıcak bir gezegeni temsil ediyordu.

MAVEN verileriyle oluşturulan simülasyonlar ise günümüze kıyasla en az 2 kat daha hızlı estiği tespit edilen Güneş fırtınalarının, Mars’ın atmosferinin üst tabakalarını yavaşça süpürdüğünü gösterdi. MAVEN ekibinden Jasper Halekas, ‘en az 3,6 milyon km hızla esen Güneş fırtınalarının yarattığı etkiyi bir jetin etrafındaki şok dalgasına’ benzetti.

Mars, Güneş’te yaşanan patlamaların oluşturduğu acımasız fırtınalara maruz kaldığı milyarlarca yıl boyunca, atmosferindeki hafif elementleri uzaya saçtı. Bu etkileşim, Güneş’ten saçılan yüklü parçacıkların Mars atmosferini enerjiyle yüklemesi ve elementleri dışarıya itmesiyle yaşandı.

Erimeye devam ediyor

Mars’ın atmosferinin kaybettiği süreç, birkaç yüzyılda bir yer değiştiren manyetik kutup noktalarının oluşturduğu manyetik alanı da zayıflattı. Sonuç olarak Güneş’ten yayılan radyasyona dur diyemeyen Mars’ın atmosferi ve sonrasında okyanusları yok oldu. Geriye, bugün büyük kısmı karbondioksit olan ince bir tabaka kaldı.

Elde edilen bilgiler, Mars’ın mavi ve sıcak bir gezegenden soğuk ve kızıl bir hale bürünmesinde küresel ısınmanın sorumlu olduğunu ortaya koyuyor. Kısaca, termonükleer savaş teorisini bir süre rafa kaldırmak kaçınılmaz görünüyor.

Geride kalan en önemli soruyu MAVEN ekibinden Bruce Jakovsky soruyor: “Mars atmosferindeki karbondioksite, okyanuslara ne oldu?”

MAVEN yörüngede antik Mars atmosferinden kalma hidrojen ve su molekülleri de tespit etti ancak suyun tamamı bugüne nerede belli değil. Bu konuda öne sürülecek teorileri zamanla göreceğiz. Aynı zamanda, Dünya’nın 4 milyar yıl boyunca Mars’ın maruz kaldığı şiddetten nasıl paçayı yırttığı konusunu da merak etmiyor değilim.