İngiltere’de yayınlanan bir makalede ünlü bir astrofizikçinin yaptığı yorumların üzerine üzerine bir İngiliz astronotun da “2024’te Dünya dışı yaşamın tespit edileceğine inandığını” belirtmesi, sosyal medya tarafından fazlasıyla yanlış anlaşıldı.
Bilim dünyasında son birkaç gündür tartışılan bir hadise söz konusu: James Webb Uzay Teleskobu (JWST) bir ötegezegende Dünya dışı yaşam keşfetti mi? Tartışmanın başlangıcı, yılbaşından birkaç gün önce BBC’de yayımlanan bir tartışma programına katılan University College London’dan astrofizikçi Dame Maggie Aderin-Pocock’un “2024’te Dünya dışı yaşamın keşfedilebilececeğini” belirtmesi ile başladı. The Spectator, bu açıklamaları “Uzaylıları keşfetmiş olabilir miyiz?” şeklinde bir başlık ile verdi ancak makalede gelişmiş bir dış medeniyete değinecek hiçbir ifade kullanılmadı.
Bu açıklamayı takiben, YouTube’da 700 binden fazla takipçici olan bir diğer astrofizikçi Becky Smethurst yayımladığı videoda “2024’te bir ötegezegenin atmosferinde biyolojik izlere rastlanacağını umduğunu” söyledi. Bunun da üzerine yeni yılın ilk haftasında Britanyalı astronot Tim Peake CNBC’ye verdiği röportajda “JWST’nin Dünya dışı yaşam izlerine rastlamış olabileceğini ancak biyolojik yaşama dair izlerin kesinleştirilmesi için bilim insanlarının emin olmadan açıklama yapmayacağını” söyledi.
Ne anlaşıldı?
İki astrofizikçi ve bir astronot tarafından art arda yapılan üç açıklamanın içerdiği bilgi ve açıklandıkları mecralar açısından sergiledikleri özelliklere bakalım:
- Üç kişi üç ayrı ortamda ‘Dünya dışı yaşam bağlantılı’ açıklama yapıyor,
- Her üçü de, sonuncusu kısmen olsa da, 2024’te Dünya dışı yaşamın bulunabileceğini belirtiyor,
- Açıklamaların ilki kısmen Dünya yaşamın ne olabileceği hakkında kesin bilgi vermiyor, ikincisi ‘biyolojik yaşam izinden’ bahsediyor ve üçüncüsü üstü kapalı aynı şeyi söylüyor ancak kamuoyunun doğrudan anlayacağı şekilde değil.
Haliyle ne oluyor? Sosyal medyada UFO meraklıları (UFO’lara ve ileri Dünya dışı medeniyetlere inanmakta tabii ki bir sorun yok) bu bilgileri derme çatma birleştirerek ‘JWST Dünya dışı yaşam izi keşfetti’ye getiriyor.
Peki, böyle bir durum var mı? Hayır.
NASA’dan açıklama
Yaşanan durumda anlaşılmayacak bir şey yok, sadece ortaya çıkarılan bir karmaşa söz konusu. Bu aşamada aynı türden açıklamaların farklı kanallardan bir anda gelmesi ve ortak anlamlarının doğru bir şekilde aktarılmaması, üzerine komplo teorisyenlerinin durumdan fırsat çıkarmaya çalışması, gereksiz bir karışıklığa neden olmuş durumda.
Konuyu açıklığa kavuşturma zahmetinde bulunan Ars Technica, NASA’dan JWST ile ilgili keşifler hakkında bilgi istedi. JWST ötegezegen bilimi projesinde yer alan Knicole Colón, “JWST tarafından bir ötegezende yaşama dair kesin delil bulunmadığını” belirtti.
Colón açıklamasında, “JWST’nin araştırılan ötegezegenlerde gezegenin yaşabilirliği hakkında ipucu sunacak biyolojik yaşam izlerine rastlayabileceği görev öncesinde yapılan öngörüler arasında. Bir ötegezegenin yaşanabilir olup olmadığını anlamak için gelecekte görevler düzenlenmesi gerekiyor” ifadesini kullandı.
Peki, burada bahsi geçen ötegezegen hangisi? Söz konusu gezegen, Güneş Sistemi’nden 120 ışık yılı mesafede yer alan ve Dünya’dan 8,6 misli daha büyük olan K2-18 b. Gökbilimciler K2-18 b’nin bir ‘hiyanus gezegeni’ olabileceğini, yani atmosferi hidrojen zengini bir su dünyası olabileceğini düşünüyor.
İlk olarak Hubble Uzay Teleskobu (HST) tarafından incelenen K2-18 b, JWST tarafından 2022 sonundan bu yana yapılan taramalarda daha ilginç bulgular sundu. Tespit edilen moleküller arasında, organik bir bileşen dimetil sülfit de yer alıyordu.
Dünya’daki okyanuslarda yaşayan bitkisel planktonlar tarafından metabolizma sürecinde salgılanan dimetil sülfit, Dünya’da sadece yaşam döngüsü ile ortaya çıkıyor. Bu bilgi K2-18 b’de kesin olarak organik yaşam olduğuna işaret etmiyor (şimdilik) ancak bugüne kadar elde edilen Dünya dışı yaşam bulguları arasında kritik bir önem taşıyor. Sebebi, gözlem gücü Hubble’dan çok daha üstün JWST ötegezegenler hakkında çok daha kesin bulgular toplayabiliyor. Dikkat edilmesi gereken nokta, dimetil sülfit kaynaklı potansiyel organik yaşamın gelişmiş medeni bir uzaylı medeniyete dair bir izden çok uzak kalması.
Bu tarz karmaşaların önlenmesi için ne yapılabilir. Açıkçası, sosyal medyanın geldiği nokta düşünüldüğünde hiçbir şey. Bazıları bilgiye doğru haliyle ulaşacak, bazıları da yanlış bilmeye devam edecek.
Ana görsel: K18-2 b’ye ait illüstrasyon.
NASA, CSA, ESA, J. Olmsted (STScI), Science: N. Madhusudhan (Cambridge University)
