Kültürlerin oluşmasında ve insanların çizgisel bir şekilde gelişmesinin neredeyse ilk tohumları Antik Roma döneminde atılmıştır. M.Ö. 9. Yüzyılı bulan bu dönem, insanlık tarihi açısından münbit gelişmelere tanıklık etmiştir.
İkiz kardeşler Romulus ve Remus tarafından kurulan, en başta Tiber’in kıyısında bulunan küçük bir kasabayken ticaret sayesinde ciddi anlamda büyümeye başlayan Roma şehri bu medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Şehrin bulunduğu konum, tacirlerin sattıkları ürünleri su yoluyla rahatlıkla taşınabilmesini sağlamıştır. Ticaret yoluyla birçok kültür ve medeniyet ile de komşu olan Roma, bugünlerde yapılan arkeolojik araştırma ve kazılarda kültür alışverişinin nasıl düzeylere ulaştığını bize ispatlamaktadır.
Journal of Archaeological Science Reports’ta yayınlanan yeni araştırma arkeologların, bir tencerenin Romalılar tarafından “çömlek” olarak bilinen portatif tuvalet olarak ne zaman kullanıldığını nasıl belirleyebileceğini ortaya koyuyor.
Bu tip konik çömlekler Roma İmparatorluğunda oldukça yaygın bir şekilde kabul görmüştür ve elimizde başka kanıtlar ve bulgular yokken genellikle “saklama kavanozları” olarak adlandırılmıştır. Roma dönemine ait yapılan kazılarda umumi tuvaletlerin içinde veya yakınında bulunan birçok şeyin keşfi, bu amaçla kullanılmış olabilecekleri yönünde bir öneriye yol açmış ve bu yönde araştırmalar da yapılmıştır. Tencerenin bulunduğu Sicilya’daki Gerace arkeolojik projesini yöneten Roger Wilson, şimdiye kadar kanıt bulunmadığını ve bulunan çömleklerin onları bu yönde araştırmaya sevk ettiğini söylüyor.
Cambridge Üniversitesindeki arkeologlar, Sicilya’daki bir bölgeden beşinci yüzyıla dayanan bir seramik kabın iç yüzeyinde oluşan kabuklu materyali incelediler.
Antik Parazit Laboratuvarından bir ekip, bağırsak parazitlerini belirlemek için mikroskop kullanarak kırbaç kurdu yumurtalarını tanımladı ve kabın bir zamanlar insan dışkısı içerdiğini doğruladı.
Laboratuvarda yer alan ve çalışmaya katılan Cambridge Üniversitesi’nden ortak yazar Tianyi Wang, “Bu parazit solucanların yumurtalarını, biriktirildikten 1500 yıl sonra bulmak inanılmaz derecede heyecan vericiydi.” demişti
Kırbaç kurtları, yaklaşık beş santimetre uzunluğunda ve bağırsaklarımızın astarında yaşayan insan parazitleridir. Bıraktıkları yumurtalar insan dışkısına karışır ve kullanım sırasında bir çömlekte bırakılır. İdrar ve dışkıdan gelen mineraller, tekrar tekrar kullanıldığından kabın iç yüzeyinde katmanlar halinde birikerek orada kümelenir.
Yine Cambridge ekibinden bir yazar Sophie Rabinow, parazit yumurtalarının kap yüzeyinde oluşan mineral katmanları içinde sıkışıp kaldığını ve böylece onları yüzyıllarca koruduğunu bulduklarını anlatmaktadır.
Antik parazitler antik diyetlere ışık tutacak
Daha evvel yapılan kazılarda ve dijital yöntemlerle yapılan çalışmalarda da buna benzer bulgulara rastlansa da bir Roma seramik kabının içindeki kümelerden parazit yumurtaları ilk kez tespit edilmiştir ve Gerace kabının insan dışkısını içermek için kullanılmış olduğunu, yani bir nevi portatif tuvalet işlevini gördüğünü doğrulamaktadır.
Laboratuvardaki çalışmayı yöneten parazit uzmanı Piers Mitchell, “Bu kap Roma bölgesinde yer alan hamam kompleksinden geldi. Hamamı ziyaret edenlerin hamama gitmek istediklerinde bu çömleği kullanmış olmaları muhtemel görünüyor çünkü banyoların kendilerine ait bir helası yoktu.” diye belirtmiştir.
Araştırma sonuçları sayesinde Roma dönemi için önemi yüksek eserler olan seramiklerden hangilerinin saklama amaçlı kullanıldığı da ortaya çıkarılmaktadır. Bu bulguların aynı zamanda dünya genelinde arkeolojik araştırmalarda parazit analizlerinde önemli ipuçları sağlayabileceği de belirtilmektedir. Üstelik ilerleyen aşamalarda oda çömleklerinde bağırsak parazit yumurtalarının tanımlanması, geçmişte insanların diyet ve bağırsak sağlığı konusundaki anlayışımızı geliştirme potansiyeline sahiptir.
Asırlar boyunca dünya genelindeki birçok kültürle temas halinde bulunan Roma şehrinin bu gelişmeleri nasıl ortaya çıkardığına yönelik elimizde bulgular olmasa da tarihin aşamalarını gözler önüne sermede bize yardımcı olmaktadır.
Kaynakça:
- University of Cambridge. (2022, February 11). Portable toilets of the ancient Roman world. ScienceDaily. Retrieved February 15, 2022 from www.sciencedaily.com/releases/2022/02/220211080609.htm
- https://www.worldhistory.org/trans/tr/1-68/antik-roma/
