Hayatımızda gördüğünüz ve bildiğiniz normallerin dışına adım atmaya hazır olun. Size lisede anlatılan erkek ve dişi kavramlarının genetiksel olarak nasıl olduğunu hatırlıyorsunuzdur. Şimdi o bildiklerinizi yıkmaya geldik.
Bize öğretilen bilgi erkek bireylerin ve dişi bireylerin normalde 44 otozomal kromozomları ve 2 tane de gonozomal kromozomları vardır. Bu sayıların artması veya azalması belli başlı hastalıklara neden olur. Karyotip yazılımındaysa erkek bireyler 46,XY ; dişi bireyler 46,XX olarak yazılırlar.
Normalde kromozom farklılıkları cinsiyeti belirler. İstisnalar ise burada kaideyi bozar. Yani bahsetmek istediğimiz konu şudur: XX kromozomlu bir erkek birey veya XY kromozomlu dişi oluşumlarını inceleyeceğiz.
Bu olayın nasıl oluştuğundan ve nasıl bir klinik tablo oluşturduğundan kısaca bahsedeceğiz.
Erkekleri erkek yapan Y kromozomu mudur yoksa Y kromozomundaki bir gen midir? İşte bu yazının konusu ve nedeni burada saklı. İlk olarak 1964 yılında Chapella ve arkadaşları “XX Erkek Sendromu” olarak tanımlamışlardır. 2005 yılında da “46,XX Testiküler Bozukluk” olarak tanımlanmıştır.
Bu olayın ana mekanizması erkek ana üreme hücrelerinde Y kromozomundaki genellikle SRY geni olmak üzere SOX9, DAX-1, TNF gibi birkaç genin duplikasyonu ile X kromozomu veya bir otozomal kromozoma translokasyonudur. SRY geni erkeklerde cinsiyeti belirleyen en önemli genlerden biridir. Normal dişilerde ise SRY geni bulunmaz. Bu genin farklı bir kromozama translokasyonu ile oluşacak çocuğa Y kromozomu aktarılmasa bile SRY geninin olduğu kromozomun aktarılması doğacak çocuğun erkek olmasında yeterlidir.
Aksine SRY geni bulunmayan Y kromozomu barındıran kişiler veya X kromozomu üzerinde bulunan DAX1 geninin fazla ekspresyonu sonucu SRY geninin baskılanması ile 46,XY karyotipli dişi bireyler oluşmaktadır.
Etik konulardan biri de dişi doğacak olan bir embriyonun daha zigot aşamasındayken SRY ve benzeri genlerin CRISPR ile aktarılarak erkek bir birey oluşturulmasıdır. Ne kadar doğru olduğu hala tartışılıyor.
Şimdi sıkı durun, asıl bomba geliyor. Bir makalede erkek bir bireyin yapılan test sonucunda mozaizm yani her hücresinin aynı DNA’ya sahip olmayan bir kişi olduğu saptanmış. Ama bu farklılık öyle normalde görülen otozomal farklılıklardan değil. Bazı hücreleri 46,XX karyotipe bazılarınında 46,XY karyotipliydi. Tıp tarihinde ilk kez literatürlere geçti. Bunu anlatan güzel bir görsel bırakıyorum aşağıya.
46,XX erkeklerin laboratuvar sonuçları ise sağlıklı normal erkeklerden farklı çıkar. Normale göre FSH ve LH düzeyleri daha yüksek, boy daha kısa, kilo daha az, bitestiküler hacim daha düşük ve prostat hacmi daha düşüktür. Bu demek oluyor ki normal erkeklerle her şeyleri tam olarak aynı olmuyor. Dişilere daha yakın bir fenotip gösteriyorlar çünkü sadece Y kromozomunda olması gereken birçok gen Y kromozomunun tamamı olmadığı için bulunmamaktadır.
KAYNAKÇA
https://academic.oup.com/molehr/article/12/5/341/1005702
http://www.firattipdergisi.com/pdf/pdf_FTD_1045.pdf
