Astronomlar S190521g adını verdikleri kozmik olayda, ilk kez iki kara deliğin çarpışmasına ait ışınları gözlemlemeyi başardı. Geçmişte bu tür bir gözlemin mümkün olamayacağı düşünülüyordu.
21 Mayıs 2019 tarihinde, Virgo interferometresi ve Ulusal Bilim Derneği’nin Laser Interferometre Yerçekimsel-dalga Gözlemevi’ni (LIGO) kullanan gökbilimciler, iki kara delik birleşmesine işaret eden yerçekim dalgası izi yakaladı. Geçmişte böyle bir olayda ışın oluşmayacağı düşünülmüş olsa da, S190521g bunu tersine çevirebilir.
California Teknoloji Enstitüsü (Caltech) Zwicky Geçisi Tesisi (ZTF) cihazı da aynı olaydan gelen ışınlara dair deliller elde etti. Eğer elde edilen bulgular doğrulanırsa, Caltech’ten astronom Matthew Graham’ın başını çektiği araştırma astronomi tarihinde bir ilki temsil edecek.
Patlayarak yok olmuş yıldızların süper yoğun kalıntılarını temsil eden nötron yıldızlarının çarpışması, kızılötesi, morötesi, görünür ışık, x-ışınları, gama ışınları ve radyo dalgaları dahil neredeyse tüm yayınım spektrumunu ortaya çıkarıyor. Birleşen kara delikler ise uzay-zamanda süzülen yerçekim dalgaları halinde beliriyor ve tespit edilebilir radyasyon ortaya çıkarıyor. Yeni araştırmaya göre, birleşen kara deliklerin bu esnada ortaya ışın çıkarması için çok istisnai bir durumun yaşanmış olması gerekiyor. Araştırma makalesi de aynen bunu savunuyor.
S190521g, galaksimizin merkezindeki kara deliğin (Sagittarius A) yakınlarında yaşandı. Sgr A, kozmik tozdan gazlara ve asteroidlerden yıldızlara (nötron yıldızları dahil) materyal diskinde akla gelebilecek her nesneyi bulunduruyor. Bu nesneler arasında küçük kara deliklerin bulunduğunu da not düşelim.
New York City Üniversitesi’nden (CUNY) K.E Saavik Ford, “Bu nesneler merkezdeki dev kraliçe arının etrafında vızıldayan sinirli arılar gibiler. Bu deli dansında kısa süreli olarak bir yerçekim eşi bulup birleşebilir ancak kısa süre sonra onları tekrar kaybederler” açıklamasında bulundu. Ford, “Bir süper dev kara deliğin diskinde ise dönmekte olan gaz, sahne önünde danseden kalabalığı bir saray dansına dönüştürür, kara delikleri düzene sokarak birleşmelerini sağlar” dedi.
S190521g açısından bakıldığında, astronomlar yaşanan olayı bir “tekme yemek” olarak açıklıyor. Birleşmenin oluşturduğu tekme, kara deliğin akıl almaz hızlarda materyal diski boyunca ilerlemesini sağladığını ve onu çevreleyen gaz ile tepkimeye girerek istisnai derecede parlak ve uzun süreli ışıma ortaya çıkardı.
Graham, “süper dev kara deliğin tespit edilen parlamadan önce hareket halinde olduğunu, parlamanın ise doğru zamanlama ve doğru konumda gerçekleştiğini, böylece yerçekim-dalgası ile kesiştiğini” söyledi. Graham, araştırmaları ışığında parlamanın bir kara delik birleşmesinden doğduğunu düşündüklerini, ancak diğer olasılıkları da kesin olarak kenara koyamadıklarını ifade etti.
Diğer olasılıklar arasında bir süpernova veya bir yıldız ile kara deliğin çarpışması senaryosu yer alıyor.
Aynı Kara Delik Tekrar Gözlemlenebilir
Geride kalan 15 yılda elde edilen veriler ışığında bakıldığında, S190521g olayının zamanlaması, kalıcılığı, boyuru ve konumu bir süper dev karadeliğin yakınlarında veya metaryal diski içinde yaşanan sıradan bir olay olmadığını gösteriyor. Dahası, araştırma ekibi tarafından öngörüldüğü gibi tespit parlamanın kara deliklerin birleşmesini takip eden birkaç gün veya hafta içinde belirmesi gerekiyordu. Aynen de böyle oldu ve yerçekim-dalgası tespit edildikten birkaç gün sonra astronomlar parlamayı gözlemledi. İlginç olarak, parlama bir aylık süreç içinde yavaşça ortadan kayboldu.
Astronomların bir ilk olduğu düşünülen S190521g olayının ardından hedefi, iki kara deliğin birleşmesine ait yeni gözlemler yapmak. Giderek gelişen uzay gözlem teknolojileri ile bu gözlemleri yapmanın yakın gelecekte çok zor olmayacağı düşünülüyor. Dahası, ileride yapılacak gözlemlerin bir tanesi yine aynı kara deliği içerebilir. Söz konusu kara delik zamanla materyal diskine ilerleyip bir diğer başıboş kara delik ile birleşirse, astronomlar için bekledikleri fırsat aynı noktada doğabilir.
