Mars Yörünge Kaşifi (MRO) tarafından 2011’de görüntülenen tuhaf deliğin nasıl oluştuğu, gökbilimciler tarafından nihayet anlaşıldı.
Mars yörüngesindeki ve yüzeyindeki uzay araçlarının çektiği on binlerce fotoğrafın sadece Dünya’ya aktarımı ve arşivlenmesi yıllar sürebiliyor. Haliyle aralarından en dikkat çekici olanların tespit edilmesi ve analiz edilmesi de ek yıllar gerektirebiliyor.
Bu karelerden bir tanesi, kısa süre önce NASA bilim blog sayfası ve Günün Astronomi Fotoğrafı sayfasında paylaşılan bir delik. Aslına bakarsanız, gördüğünüz Mars’ın antik zamanlarında yaşanmış volkanik faaliyetlerle oluşan bir lav deliği bacası (penceresi de denebilir).
Mars yüzeyinin altında kalan lav bacası, Panovis Mons adındaki kalkan yanardağının batı eteklerinde yer alıyor. MRO tarafından çekilen geniş açılı görüntülerde uzun, yılan benzeri lav akıntılarının izleri ve graben (çöküntü) adı verilen alçak yapılar ile büyük yanardağ kraterinin kendisi görülebiliyor.
Gökbilimciler, 2011’de çekilen fotoğrafı incelemek için bir kenara koydu. Yapılan analizlerde, ilk başta dehlize benzetilen yapının bir lav bacasının gökyüzüne açılan penceresi olduğu anlaşıldı. Lav çukurunun çökük halde olması, lav akıntısının yüzeyde kurumasına rağmen yeraltında devam etmesinden kaynaklanıyor. Akmakta olan lav sona erdiğinde, geride lav çukurlarına ait mağara benzeri yapılar kalıyor. Zamanla, bu yapıların çatıları çöküyor ve gökyüzüne açılan bir pencere oluşabiliyor.
Geleceğin yeraltı Mars kolonisi olabilir mi?
Gökbilimcilerin analizleri, gökyüzü penceresinin yaklaşık 35 metre çapında olduğunu ortaya koydu. Tepeden bakıldığında görülebilen çatı enkazı ise yaklaşık 28 metre derinlikte yer alıyor.
Hazırlanan dijital arazi haritası, silindir şeklindeki yapıdan akan materyal miktarı hakkında bilim insanlarına fikir verdi. Hesaplamalar ışığında, çukurun içindeki materyal yığınının en az 62 metre uzunluğunda olması gerektiği anlaşıldı. Bu da, çukurun kendisinin en az 90 metre olduğunu ortaya koydu. Bu haliyle, Panonis Mons’un eteklerindeki lav çukuru Dünya’daki tüm benzerlerinden çok daha büyük.
Lav çukurlarının dikkat çeken bir diğer özelliği, gelecekte Mars’ın radyasyonundan koruma sağlayacak harika yeraltı kolonileri haline gelebilme potansiyelleri. Aynı zamanda, Mars’ın bir yerlerde saklandığına emin olduğumuz yaşam izlerini keşfetmek için en ideal yerlerden biri de lav çukurları olabilir.
Kısaca, on yıllar sonrasının ileri uzay teknolojileri ile Pavonis Mons’taki lav çukurunu bir yeraltı kolonisine çevirebiliriz. Dahası, Kızıl Gezegen’in yüzeyindeki olumsuz şartlardan korunmuş yaşam izlerini de bulabiliriz.
Tüm bunları demişken, Pavonis Mons lav çukurunun tüm gizemi çözülmüş değil. Dünya’daki lav çukurlarının aksine Mars’taki çukurun etrafındaki koni şeklindeki kraterin nasıl oluştuğu henüz anlaşılmış değil.
