New Horizons’ın Temmuz 2015’te elde ettiği veriler, Plüton’un genel görünümünü gözler önüne sermişti: Puslu, oksijen içermeyen bir atmosfer, kaya değil ama buzdan oluşan dev dağlar ve donmuş nitrojenden oluşan ovalar. Plüton fotoğrafları üzerinde yapılan en yeni analizler ise ilginç bir detay daha ortaya çıkardı: Plüton çok geniş bir tepe sistemine sahip ancak bu tepeler kesinlikle kumdan oluşmuyor.
Araştırmada yer alan Britanya’nın Plymouth Üniversitesi’nden Matt Telfer, “Yeni bulgular Plüton atmosferi ve yüzeyinin jeolojik değişimleri tetiklediğini gösteriyor. Uzak, küçük ve soğuk dünyaların dinamikleri hakkında yeni bilgiler elde ediyoruz” ifadesini kullandı.
Telfer ve meslektaşları araştırmalarında Sputnik Planitia bölgesine ait fotoğrafları inceledi. Sputnik Planitia, Plüton’un “kalbinin” sol kısmını temsil eden 1000 km genişliğindeki nitrojen-buz ovayı temsil ediyor. 75 kilometrelik bir alana yayılan tepe şeritleri, Sputnik Planitia’nın batı köşesinde yer alan 5 km yükseliğindeki El İdrisi sıradağlarına uzanıyor.
Araştırmaya göre Plüton’un tepelerini oluşturan iki etken var: Rüzgarlar ve süblimleşme. İlk olarak tepelerin yapısı, kapladıkları alan ve dağılımları rüzgarların etkisi olarak açıklanıyor. Nasıl oluştuklarına gelindiğinde ise Sputnik Planitia civarında bolca bulunan süblimasyon çukurları sorunun cevabını veriyor. Bu çukurlar, güneş ışınlarının etkisiyle buzlu materyalin katı halden direkt gaz hale geçmesiyle ortaya çıkıyor.
Hazırlanan simülasyonlarda, süblimasyon etkisi ile yumuşayan taneciklerin rüzgarlar ile savrulduğu ve tepeleri oluşturdukları doğrulandı.
Plüton’un olağanüstü yakın çekim fotoğrafları
Tepeler ne içeriyor?
Rüzgarların savurduğu taneciklerin bir araya gelmesiyle oluşan ve tekrar rüzgarlar ile şekillenen tepeler, muhtemelen yakınlardaki sıradağlardan besleniyor. Çünkü tepelerin kum tanelerinden değil ancak donmuş metandan oluştuğu düşünülüyor. Araştırma ekibi, Plüton’un jeolojik olarak halen aktif olmasından yola çıkarak ‘donmuş metan tepelerinin’ yaklaşık 500,000 yıl yaşında olduğunu düşünüyor.
Plüton 1 milyar kuyrukluyıldızın birleşmesinden oluşmuş olabilir
Birçok gezegenin ortak özelliği
Kum (veya donmuş metan) tepeleri, Güneş Sistemi’ndeki birçok gezegende yer alıyor. Dünya’nın yanı sıra Mars ve Venüs’te de gözlemlenen tepeler, Satürn’ün buzul uydusu Titan’da bile bulunuyor. Dahası, iki yıl boyunca 67P kuyrukluyıldızını gözlemleyen Rosetta uzay aracı, buzul gök cisminin üzerinde bile kum tepeleri olabileceğini ortaya koymuştu.
Araştırmayı değerlendiren Alexander Hayes, yine de Plüton’da tepe sistemi keşfetmenin şaşırtıcı olduğunu söyledi. Sebebi, yüzey basıncı Dünya’nın sadece 100,000’de biri olan cüce gezegende tortuların bir araya gelebilecek dinamizme sahip olması. Cornell Üniversitesi Uzay Aracı Gezegen Görüntüleme Tesisi’nin direktörü olan Hayes, Plüton’un tepeleri hakkında öğrenilmesi gereken birçok şey olduğunu savundu.
New Horizons’ın tarihi Plüton sistemindeki geçişinde topladığı bilgileri Dünya’ya aktarması bir yıl sürmüştü. Kuiper Kuşağı’nın derinliklerine doğru ilerlemeye devam eden New Horizons, 1 Ocak 2019’da 2014 MU69 adlı gök cisminin yörüngesine girerek bir ilke daha imza atacak.
