3 ebeveynli bir çocuk olduğunuzu düşünün. Tabi bu nasıl mümkün olabilir diye düşünüyorsunuz. Bir çocuğun ebeveynleri için biyolojik ebeveynlerinden bahsediyoruz. Yani biyolojik annesi , biyolojik babası ve adını daha koymadığımız üçüncü ebeveyni.
Bu olay nasıl oluyor peki? Şöyle açıklayalım:
Bizim 46 kromozomumuz var. Bunların 23’ünü annemizden 23’ünü ise babamızdan alıyoruz. Bunlar bizim saç rengimizi, saç şeklimizi, göz rengimizi vb. kalıtsal özelliklerimizi oluşturuyor.
Bir de bizim 46 kromozomumuz dışında mitokondri kromozomumuz bulunuyor. Mitokondri bizim hücrelerimiz için gerekli enerjiyi sağlayan çok önemli bir organelimiz. Mitokondri diğer organellerden farklı şekilde kendini eşleyip çekirdek DNA’sından gerekli izin gelince bölünebiliyor.
Mitokondri DNA’sı (mT DNA) solunum zinciri proteininin 13’ünü kodlayabiliyor. Geriye kalan proteinler çekirdek DNA’sı tarafından kodlanıyor. Bu gendeki mutasyonlar ve tedavisi bizim yazımızın ana konusunu oluşturuyor.
Bazı insanların mT DNA’sı normaldir yani mutasyona uğramamıştır. Ama bazılarının mitokondri genleri mutasyona uğramıştır ve bu çeşitli hastalıklara sebep olur. X’e bağlı bir hastalık gibi bir seyir izler. Çünkü biz mitokondrilerimizi annelerimizden alırız. Babalarımızdan çok az mitokondri geldiği için bu yok sayılabilir.
Bu hastalıkların başlıcaları MELAS, MERRF, Leigh sendromu, NARP ve LHON’dur. Bunların birçoğu enerji ihtiyacının fazla olduğu sinir ve kas hücrelerinde kendilerini gösterir. Bu hastalıkların kliniği ise farklılık gösterir.
mT DNA hastalıklarının yaygınlaşmaması ve insanların daha kaliteli yaşam sürebilmesi için yukarıda anlattığımız hastalıklara tedavi aranmaktadır fakat şimdiye kadar kesin bir tedavi bulunamamıştır. Bu insanların hastalıklarla başa çıkması şimdilik zor gibi görünüyor. Bunun yerine bu insanlar doğmadan mutasyonsuz mitokondrileri onlara aktarmak ve onların bu hastalıklar olmadan yaşamasını sağlamak için mitokondrileri değiştirmek gerekiyor.
Peki bu teknik nasıl uygulanıyor? Anne adayının yumurta hücresinin DNA’sı alınıyor. Mitokondri DNA’sını verecek bayanın yumurta hücresinin çekirdek DNA’sı ile değiştiriliyor. Elde edilen yumurta hücresi sperm hücresi ile yapay dölleniyor.
Böylece bu yumurta hücresinden oluşacak çocuğun çekirdek DNA’sı anne ve babasından mitokondri DNA’sı da üçüncü ebeveynden gelmiş oluyor. Yani bu çocuğun 3 ebeveyni oluyor.
Bu olay 2015 yılında iki Yunan kadın ve bir erkekle İspanya’da bir laboratuvarda gerçekleştirildi. Bunun bilimsel yanı olduğu gibi etik tarafı ise hala tartışılıyor. Bir insanın hayatını kurtarmanın yanı sıra onun dünyada olması veya olmamasının doğruluğu ise hala tartışma konusu. Çünkü genetiği oynanmış yapay bir çocuk dünyaya geliyor.
Kaynakça:
