Çok uzun zaman önce, çok uzak bir galakside uzay boşluğunu sarsan dev bir patlama yaşandı. O denli güçlüydü ki, gökbilimciler tarafından net olarak açıklanabilen bir patlama sınıfına koyulamadı.
PS1-10adi adı verilen enkazın saçtığı değişken parlaklık 2010 yılında Hawaii Haleakala Gözlemevi’nde yer alan Pan-STARRS teleskobu tarafından tespit edildi. Aradan geçen yılların ardından PS1-10adi’nin oluşumu için öne sürülen hipotezler ikiye indirgendi ancak hangisinin doğru olduğuna karar verilemedi. Kesin sonuç çıktığı zaman, galaksi çekirdeklerinin derinliklerinde olup bitenler hakkında çok ilginç yeni bilgilere ulaşaağız.
PS1-10adi’nin yaydığı ışınların Dünya’ya ulaşması, 2.5 milyar yıl sürdü. Gözlemlendiği yedi yıl boyunca gök cisminin parlaklığı ilk önce müthiş oranda arttı, ardından bulunduğu azalarak bulunduğu galaksinin aydınlığına karıştı.
100 milyon Güneş gücündeki süpernova 1987a’nın 30 yıllık dönüşümü
Teoriler neler?
İlk kez bakıldığında, ölen bir yıldızın süpernova ile ömrüne son vermesi olarak düşünüldü. Hatta spektra bilgileri Tip II süpernova olabileceğine işaret etti. Ancak yayılan parlaklık bugüne dek analiz edilen süpernovaları fazlasıyla geride bırakıyordu.
Araştırmada yer alan Southampton Üniversitesi’nden Cosimo Inserra, PS1-10adi’den yayılan enerjinin normal bir süpernova patlamasının 10 katına denk geldiğini söyledi.
PS1-10adi’nin ne olabileceğine dair ilk teori, aktif galaktik çekirdek (AGN) ihtimalini öne çıkarıyor. Birçok kozmik olayın sonucunda oluşabilen AGN’ler, galaksilerin merkezinde yer alan ve zamanla sönükleşen dev parlak bölgeleri temsil ediyor. Oluşmalarını sağlayan temel bir etken, karadeliklerden saçılan sıcak materyal ve radyasyonun yoğunlaşması.
İkinci teori, bir süpernova olduğu ele alınırsa PS1-10adi’nin Güneş’ten en az 100 kat daha büyük bir yıldızın enkazı veya bir karadelik tarafından parçalara ayrılan daha küçük bir gök cismi olduğu.
Dünya’nın yakınlarından bir karadelik belirseydi sonumuz ne olurdu?
Patlarken parçalanan yıldızlar olabilir mi?
Astronomlar muhtemelen ikinci olasılığa daha sıcak bakıyor. “Tidal disruption” olarak tanımlanan kozmik olay, bir yıldızın karadelik tarafından parçalanması sonrası materyalin uzaya saçılması anlamına geliyor. Yıldız, karadeliğin olay ufkuna düştüğünde korkunç çekim güçlerinin pençesinde hazin sonu yaşıyor.
Belfast Queen’s Üniversitesi’ndden Erkki Kankare, “eğer doğrulanırsa teni bir sınıf tidal disruption* olayı tespit etmiş olacaklarını” söyledi.
PS1-10adi verilerinden yola çıkarak arşivlerdeki benzer patlamaları araştıran gökbilimciler, kendilerine yol gösteren birkaç patlamaya daha rastladı.
Inserra, “PS1-10adi benzeri olayların çok nadir olmadığını, patlayan ve parçalanan yıldızlar hakkında yeni bilgiler sunabileceğini” belirtti.
Karadeliklerin içinde tuğla duvar mı var?
Galaksilerin merkezlerinde süper dev karadelikler yattığını biliyoruz. Acaba dev yıldızlar süpernova esnasında bir karadelik tarafından da parçalara ayrılıyor olabilir mi? Eğer PS1-10adi’nin başına gelen bu ise ortaya çıkan kaosun inanılmaz bir parlaklık yaratması son derece doğal.
Gökbilimciler PS1-10adi ve benzeri gök cisimleri üzerindeki bilgilerini artırmak için yeni nesil teleskopları kullanacak. James Webb Uzay Teleskobu’nun görev listesine bir satır daha ekleyebiliriz.
Araştırma, Nature Astronomy dergisinde yayımlandı.
