Gecemizi gündümüze katan yoğunlukta geçen 2018’in ardından, 2019 ilk gününe tarihi bir gelişme ile başlayacak. Nelere hazırlıklı olmamız gerektiğine kısaca bakıp takvimlerimize not edelim:
New Horizons Ultima Thule’a ulaşıyor
1 Ocak 2019 tarihinde, Plüton kaşifi olarak tarihe geçen New Horizons, bir büyük ilke daha imza atarak Kuiper Kuşağı’ndaki bir gök cisminin yörüngesine ulaşan ilk uzay aracı olacak. Dünya’dan 6,5 milyar kilometre mesafede yer alan Ultima Thule’a varış vakti, TSİ 05:33 olacak. Ultima Thule’a saatte 50,700 gibi müthiş bir sürat ile yaklaşacak olan New Horizons, çözünürlüğü piksel başına 30 ile 70 metre arasında değişen son derece net görüntüler toplayıp Dünya’ya gönderecek. Plüton’u gördükten sonra ötesini de görmenin heyecanı, hepimiz için bir ilk olacak.
Kuiper Kuşağı’nda yaşanacak ilk yakın geçiş, 2014 MU69 olarak da bilinen Ultima Thule’un bir ikili asteroid sistemi olup olmadığını ortaya çıkaracak. Şekli henüz kesin olarak bilinmeyen gök cisminin yaklaşık 30 kilometre genişliğinde olduğu tahmin ediliyor. New Horizons, tıpkı Plüton sisteminde yaptığı gibi bilimsel donanımlarını kullanarak Ultima Thule’un jeolojisinden kimyasal yapısına kadar birçok bilgi toplamaya çalışacak ve Güneş Sistemi’nin derinlikleri hakkında ilk eşsiz bilgileri bize gönderecek.
İlk insan yapımı uzay aracı Ay’ın karanlık yüzüne iniyor
Ay’ın 2019’da en az iki robotik uzay aracının ziyaretine uğraması planlanıyor. Bunlardan ilki, 8 Aralık 2018’de ateşlenen Chang’e 4 kondusu ve keşif aracı. Cheng’e 4’ün 3 Ocak’ta (daha erken de olabilir) Ay’ın güney yarımküresindeki 180 km genişliğindeki Von Karman kraterine inmesi bekleniyor. Ay’ın karanlık yüzüne ineceği için Chang’e 4 Dünya ile iletişimi kendisinden önce uzaya gönderilen Queqiao uydusu ile yapacak.
Başarılı olması halinde, Chang’e 4 Ay’ın karanlık yüzüne iniş yapmayı başaran ve incelemelerde bulunacak ilk uzay aracı olacak. Çin Ulusal Bilim ve Teknoloji Savunma Bürosu’nun verdiği bilgilere göre Chang’e 4 Ay yüzeyinin sıcaklığını ölçecek, kaya ve tozları inceleyecek, kozmik ışınların etkisini ölçecek. Görevin en önemli amacı ise Ay’ın karanlık yüzünün ileride bir derin uzay radyo teleskobu inşa edilmesi için uygun olup olmadığına karar vermek. Chang’e 4’ün en az üç ay Ay yüzeyinde gözlem yapması planlanıyor.
2019’un ikinci yarısında ise uzay keşfinin bir diğer yükselen gücü olan Hindistan GSLV-F10/Chandrayaan-2 görevini hayata geçirecek. ISRO (Hindistan Uzay Araştırmaları Organizasyonu) altı tekerli uzay aracını Ay’ın güney kutup bölgesine indirecek ve Dünya iletişimin ne kadar sağlıklı olduğunu test edecek. Yörüngede ise Chandrayaan-2 uydusu Ay’ın topografisi, mineralleri ve Ay’ın varlık ile yokluk arasındaki atmosferini inceleyecek. Ek olarak, su varlığını araştıracak (Ay’da su-buz olduğu bilinse de küresel miktar ve konum tam olarak çıkarılmış değil).
Çin ve Hindistan’ın başını çekeceği Ay görevlerinin devamında bir sürpriz de Google Lunar XPrize yarışmasından gelebilir. Birçok özel uzay-havacılık firmasının Ay yüzeyine robotik uzay aracı veya kondu göndermesini amaçlayan yarışma, geçtiğimiz yıllarda neden olduğu hayal kırıklığını belki de bu yıl telafi edebilir.
Hayabusa 2 asteroit üzerinden numune toplamaya başlıyor
Ocak 2019’un sonların doğru sahneye bu sefer Japonya’nın Hayabusa 2 uzay aracı çıkacak. Yörüngesinde yer aldığı Ryugu asteroidini incelemeye devam eden Hayabusa 2, en ideal noktayı belirledikten sonra Dünya’ya getirmek üzere numune toplamaya başlayacak. Aralık 2019’a gelindiğinde, robotik uzay aracı Dünya’ya geri dönüş yolculuğuna başlayacak. Eğer her şey yolunda giderse Güneş Sistemi’nin ilk zamanlarına ait paha biçilmez bilgileri Dünya’ya getirmeyi başaracağız.
Ticari mürettebat uçuşları nihayet başlıyor
NASA’nın astronotlarını yörüngeye taşımak için Rusya ile yaptığı ve 2011’den bu yana süren anlaşma Nisan 2019’da sona eriyor. Koltuk başına Roscosmas’a neredeyse 110 milyon dolar ödeyen NASA, bu külfetten kurtulmak için SpaceX ve Boeing’in başını çektiği firmalara milyarlarca dolar ödemişti. Aamaç, geliştirilecek kapsüller ile yörünge görevlerine astronotların ABD topraklarından taşınması.
Yaşanan ertelemelerin ardından, SpaceX nihayet 17 Ocak 2019’da Falcon 9 roketini ateşleyerek insansız Crew Dragon uzay aracını Uluslararası Uzay İstasyonu’na (ISS) gönderecek. Başarılı olması halinde, ilk mürettebatlı görevin 18 Haziran’da gerçekleştirilmesi ve astronotlar Doug Hurley ile Bob Behnken’in uzay istasyonuna taşınması planlanıyor.
Mart ayına geldiğimizde ise Boeing’in CST-100 Starliner kapsülü United Launch Alliance (ULA) tarafından üretilen Atlas 5 roketi ile ateşlenecek. Başarılı olursa, NASA astronotları Chris Ferguson, Eric Boe ve Nicole Mann Ağustos ayında uzaya yollanacak. Hadi hayırlısı.
Ancak bu kadarla bitmiyor. Jeff Bezos’un Blue Origin firmasını unutmayalım. Henüz tarihleri belirlenmemiş olmasına rağmen, Blue Origin 2019 içinde New Shepard kapsülü ile insanlı ve insansız görevler gerçekleştirecek.
Opportunity tekrar Dünya’yı arayacak mı?
Opportunity, 2004’te Mars’ın Endevaour krateri yakınlarına indikten sonra 10 Haziran 2018’e kadar gözlem yaparak Mars’taki en uzun süreli görev yapan elçimiz olmuştu. Opportunity, maalesef Mayıs ayında başlayan ve bir ay süreyle Kızıl Gezegen’i etkisi altına alan küresel kum fırtınasında sinyal göndermeyi kesmişti. Ancak NASA ümidini kesmiş değil.
Opportunity’in kış uykusu moduna geçtiğini düşünen Opportunity ekibi, radyo teleskoplar dizinini temsil eden Derin Uzay Ağı (DNS) Opportunity’den gelebilecek sinyalleri yakalamaya çalıştılar ancak sonuç çıkmadı. NASA, buna rağmen önümüzdeki aylarda Opportunity’i sinyaller ile dürtmeye devam edeceklerini belirtti. Eğer yine sonuç çıkmazsa, görkemli bir 15 yıllık görevin sonunun geldiği 2019’da duyurulacak.
Mars’ta yeni sondajlar başlıyor
Kızıl Gezegen’in ne kadar zorlu koşullara sahip olduğunu Opportunity’nin yanı sıra Curiosity’nin çektiklerinden de biliyoruz. Mars’ta geçirdiği altı yılın ardından tekerleri çatlaklar içinde kalan ve ana bilgisayarı çöken Curiosity, robotik kolunda yaşanan hasar nedeniyle de uzun süre sondaj yapamamıştı. Ancak 26 Kasım 2018’de ekvator bölgesine iniş yapan InSight, Curiosity’nin yükünü fazlasıyla hafifletecek.
InSight, Ocak ayınd SEIS adını taşıyan sismometresinin kurulumunu tamamlamış olacak. Mars depremlerini (marsquakes) dinlemeye başladığı esnada robotik kolunu kullanarak ısı donanımını a hayata geçirecek. Mars’ın iç yapısını hiç olmadığı kadar net görmemizi sağlayacak gözlemler Kızıl Gezegen’deki sismik faaliyetleri, iç sıcaklığı ve hava basıncı gibi birçok değişkeni anlamamızı sağlayacak.
Üst atmosferlerde yakın geçişlere devam
Ay, Mars ve asteroitler derken, Güneş Sistemi’nin farklı noktalarında çeşitli yörüngelerde vızır vızır gezinen uydular da mevcut. 2019’da en aktif olacak ikisi ise Jüpiter yörüngesindeki Juno ve Güneş’e en çok yaklaşan uzay aracı unvanına sahip olan Parker Solar Probe.
Juno için Jüpiter yörüngesinde belirlenen yeni yakın geçişlerin ilki 17 Şubat’ta yaşanacak. Bir sonraki ve toplamdaki 19’uncu yakın geçiş ise 6 Nisan’da gerçekleşecek. Juno’nun bugüne kadar gönderdiği çene sarkıtan sayısız üst atmosfer fotoğrafına bağımlı hale gelmiş durumdayız. 2019’da neler göreceğimiz ise şimdiden merak konusu.
Güneş Sistemi’nin dev gaz topunun çok çok ötesinde ise Parker Solar Probe Güneş’e iyice sokulacak. “Güneş’e değen uzay aracı” olarak da adlandırılan PSP, ikinci ve üçüncü yakınlaşmasını sırasıyla 4 Nisan ve 1 Eylül’de gerçekleştirecek. PSP, 26 Aralık tarihinde Venüs’ün çekim kuvvetinden ikinci kez yararlandı. Güneş’e hiç olmadığı kadar yakından bakacak olan PSP, Taç bölgesinin bilinmeyenlerini görecek ve kozmik fırtınaların nasıl oluştuğunu daha iyi anlamamızı sağlayacak.
Apollo 11 görevinin 50’nci yılı
16 Temmuz 2019, Ay’a insanın ilk kez ayak bastığı Apollo 11 görevinin 50’nci yıldönümü olacak. Haliyle, önümüzdeki aylarda Apollo serisi haline gelecek medya içeriklerine hazırlıklı olun. Bu içerikleri besleyecek etkinlikler ise şu şekilde sıralanabilir:
ABD’nin Denver kentinde yer alan Rockies Hava ve Uzay Müzesi’nde yapılacak kutlamaları temsil eden Apollopalooza 2019, Kennedy Uzay Merkezi’nde düzenlenecek Apollo Kutlama Galası, Ohio eyaletindeki Wapakoneta’da düzenlenecek Yaz Ay Festivali. Ayrıca, ABD darphanesi 24 Ocak’ta Apollo’nun 50’nci yılına özel madeni paralar basacak.
CHEOPS gökyüzüne çıkıyor
Kutlamaların ardından uzay keşfindeki gelişmeler hız kesmeden devam edecek. Bu sefer sahneye çıkacak olan kurum ise Avrupa Uzay Ajansı (ESA). Adını anlayacağınız gibi Keops piramidinden alan CHEOPS uzay teleskobunun Ekim veya Kasım’da ateşlenmesi planlanıyor. NASA’nın TESS uydusu gibi dış gezegenleri avlamaya çalışacak CHEOPS, gökyüzü taramalarını Dünya-Neptün mesafesinde kalan aralıklara yoğunlaştıracak.
Soyuz roketi ile ateşlenecek olan CHEOPS, yerden 700 kilometre yükselikte konumlanacak. Kepler’in astrofiziğin en güvenilir dış gezegen yöntemlerinden biri olduğunu kanıtladığı ‘geçiş yöntemini’ esas alacak olan CHEOPS, aslında 2015’te göreve başlamak için tasarlanmıştı. Geç de olsa şimdiden CHEOPS’un bizlere neler sunacağı merak konusu. Belki de ilk Göz Yuvarlağı Gezegeni o keşfeder?
Tutulmalardan ne haber?
Atmosferin dışında olup biten insan kaynaklı karmaşanın yanı sıra, 2019’da bizi birçok doğal kozmik olay da bekliyor.
21 Ocak’ta yaşanacak tam Ay tutulması, Kuzey Amerika, Güney Amerika, Pasifik Okyanusu’nun doğusu ve Atlantik Okyanusu’nun batısında ve Avrupa ile Afrika’nın büyük kısmında gözlemlenecek. 2 Temmuz’da ise sırada tam Güneş tutulması var. Ay’ın Dünya ile Güneş arasına gireceği kozmik şölen Pasifik Okyanusu’nun güneyi ile Şili ve Arjantin’in merkez bölgelerinde gözlemlenecek.
2019’da üç tane de Süper Ay’ımız var. Tarihleri sırasıyla 21 Ocak, 19 Şubat ve 21 Mart. Süper Ay, uydumuzun Dünya’ya en yakın mesafeye gelmesi ve olduğundan çok daha büyük ve parlak belirmesiyle oluşuyor.
10 Haziran’da ise Jüpiter, Dünya ile en yakın mesafeye gelecek ve daha da büyük ve parlak görünecek. Uranüs de aynısını 27 Ekim’de yapacak.
11 Kasım’a gelindiğinde ise Merkür’ün Güneş yörüngesinde gerçekleştirdiği nadir geçişlerden birine tanık olacağız. Sıkça yaşanmayan bu kozmik olay, 2019’un ardından 2039’da tekrarlanacak. Teleskoplarına güneş filresi yerleştiren amatör astronomlar Merkür’ün geçişini izleyebilecek. Şanslı gözlemciler arasında yer almak için Kuzey Amerika, Meksika, Orta Amerika, Güney Amerika ve Avrupa, Ortadoğu ve Afrika’nın belli bölgelerinde olmanız gerekiyor.
Nerede bulunmanız gerektiğini internetten öğrenmeyi ihmal etmeyin. Harika bir 2019 sizlerle olsun.
